Kontentke ótiw

Vayb koding

Wikipedia — erkin enciklopediya

Vayb koding — bul 2025-jıl fevral ayında Andrey Karpati tárepinen keń tarqalǵan jasalma intellekt járdeminde programmalıq támiynattı islep shıǵıw texnikası[1][2].

Bul termin kelesi ayda Merriam-Webster sózligine «sleng hám trendte bolǵan» termin retinde dizimge kirgizildi[3].

Vayb koding baǵdarlamashınıń bir proektti yamasa wazıypanı úlken til modeline (LLM) táriyipleytuǵın hám sol soraw tiykarında kod generaciyalaytuǵın chatbotqa tiykarlanǵan programmalıq támiynat jaratıw usılın súwretleydi. Baǵdarlamashı kodtı teksermeydi yamasa redaktorlamaydı, al onı bahalaw ushın tek ǵana qurallardı hám orınlanıw nátiyjelerin qollanadı hám LLM-nen jaqsılawlardı soraydı. Dástúrli jasalma intellekt járdeminde kodlawdan yamasa juplıq programmalastırıwdan ayırmashılıǵı, adam baǵdarlamashı kodtı tekseriwden qashadı, jasalma intellekt usınǵan tolıqtırıwlardı adam tekseriwisiz qabıl etedi hám kodtıń durıslıǵına yamasa strukturasına qaraǵanda iterativ tájiriybelerge kóbirek itibar beredi.

Vayb kodingtiń ıqlasbentleri onıń hátte háwesker baǵdarlamashılarǵa da programmalıq támiynat injeneriyası ushın talap etiletuǵın keń kólemli bilim hám kónlikpelersiz programmalıq támiynat islep shıǵarıwǵa imkaniyat beretuǵının aytadı[4][5]. Sınshılar nátiyjedegi programmalıq támiynatta juwapkershiliktiń joqlıǵın, xızmet kórsetiwge jaramlılıqtıń tómenligin hám qáwipsizlik hálsizliklerin kirgiziw qáwpiniń artıwın atap ótedi.

Anıqlama

Kompyuter ilimpazı Andrey Karpati, OpenAI-dıń birge tiykar salıwshısı hám Tesladaǵı burınǵı jasalma intellekt basshısı, 2025-jıldıń fevral ayında «vayb koding» terminin kirgizdi. Bul koncepciya LLM-lerge tiykarlanǵan kodlaw usılın bildiredi, bul baǵdarlamashılarǵa onı qoldan jazıwdıń ornına, tábiyiy til sıpatlamaların beriw arqalı jumıs isleytuǵın kodtı generaciyalawǵa múmkinshilik beredi.

Karpati onı «vayblarǵa tolıq beriliw, eksponencialardı qabıl etiw hám kodtıń bar ekenin hátte umıtıw» dep táriyipledi. Ol bul usıldı MenuGen sıyaqlı prototiplerdi dúziw ushın paydalandı, LLM-lerge barlıq kodtı generaciyalawǵa imkaniyat berdi, al ózi bolsa tábiyiy til kórsetpeleri arqalı maqsetler, mısallar hám keri baylanıs berdi[6]. Baǵdarlamashı qol menen kodlawdan jasalma intellekt tárepinen generaciyalanǵan derek kodı haqqında baǵdar beriwge, testlewge hám keri baylanıs beriwge ótedi[7].

Vayb koding koncepciyası Karpati-dıń 2023-jılǵı «eń jańa programmalastırıw tili — inglis tili» degen pikirin keńeytedi, bul LLM-lerdiń imkaniyatlarınıń sonshelli bolǵanlıǵın, adamlar endi kompyuterlerge buyrıq beriw ushın arnawlı programmalastırıw tillerin úyreniwge mútáj bolmaytuǵının bildiredi.

Vayb koding anıqlamasınıń tiykarǵı bir bólimi — bul paydalanıwshınıń jasalma intellekt tárepinen generaciyalanǵan kodtı onı tolıq túsinbey qabıl etiwi. Baǵdarlamashı Saymon Uillison bılay dedi: «Eger bir LLM siziń kodıńızdıń hárbir qatarın jazsa, biraq siz onıń hámmesin qayta kórip shıǵıp, testlep hám túsinip alsańız, bul meniń kitabımda vayb koding emes — bul LLM-di teriw járdemshisi retinde paydalanıw».

Qabıl etiliwi hám qollanılıwı

2025-jıldıń fevral ayında, professional baǵdarlamashı emes, New York Times jurnalisti Kevin Ruz bir neshe kishi kólemli qosımshalardı jaratıw ushın vayb kodingti sınaqtan ótkerdi. Ol bulardı «bir adamǵa arnalǵan programmalıq támiynat» dep táriyipledi, bul anıq jeke mútájliklerdi sheshiw ushın jobalanǵan jekelestirilgen jasalma intellekt tárepinen generaciyalanǵan qurallardı bildiredi, mısalı, onıń muzlatqıshınıń ishindegilerin analizlep, túski as ushın azıq-awqat usınıs etetuǵın qosımsha. Ruz vayb koding baǵdarlamashı emeslerge funkcional programmalıq támiynat jaratıwǵa imkaniyat berse de, nátiyjeler kóbinese sheklengen hám qátelerge beyim bolatuǵının atap ótti.

Bir jaǵdayda, jasalma intellekt tárepinen generaciyalanǵan kod elektron kommerciya saytı ushın jalǵan pikirler oylap taptı. Ol sonıń menen birge jasalma intellekt járdemindegi kodlawdıń jeke adamlarǵa aldın injenerlik komandanı talap etken programmalıq támiynattı islep shıǵarıwǵa imkaniyat beretuǵının baqladı. Ruzǵa juwap retinde, kognitiv ilimpaz Geri Markus Ruzdıń LunchBox Buddy qosımshasın generaciyalaǵan algoritmniń, itimal, uqsas wazıypalar ushın bar bolǵan kodta oqıtılǵanın ayttı. Markus Ruzdıń qızıǵıwshılıǵı original emes, al qayta islep shıǵarıwdan kelip shıqqanın ayttı.

2025-jıldıń mart ayında, Y Combinator óziniń 2025-jılǵı Qısqı paketindegi startap kompaniyalarınıń 25%-iniń kod bazalarınıń 95%-i jasalma intellekt tárepinen generaciyalanǵanın xabarladı, bul jańa startaplar ishinde jasalma intellekt járdeminde islep shıǵıwǵa qaray ótiwdi sáwlelendiredi[8]. Berilgen soraw ulıwma jasalma intellekt tárepinen generaciyalanǵan kod haqqında edi, vayb kodı haqqında emes.

IEEE Spectrum menen sáwbetlesken úsh injener vayb koding baǵdarlamashılar ushın ózleri ele tanıs bolmaǵan tillerdi hám texnologiyalardı úyreniwdiń bir usılı ekenine kelisti[9].

«Vayb koding»nen ilhamlanıp, The Economist jurnalı jıllıq qaytalanatuǵın tabıs sıyaqlı qabıl etilgen kórsetkishlerdi itibarǵa almaytuǵın venchur kapital firmaları tárepinen jasalma intellekt startaplarınıń júdá úlken bahalanıwın sıpatlaw ushın «vayb bahalaw» terminin usındı[10].

2025-jıldıń iyul ayında, The Wall Street Journal vayb koding professional programmalıq támiynat injenerleri tárepinen qabıl etilip atırǵanın hám kommerciyalıq qollanıw jaǵdaylarına kire baslaǵanın xabarladı[11].

2025-jıldıń iyul ayında bir kompaniya tiykarshısı vayb koding menen baylanıslı óziniń unamsız tájiriybelerin hújjetlestirdi: Replit-tiń jasalma intellekt agenti hesh qanday ózgerisler kirgizbew haqqındaǵı anıq kórsetpelerge qaramastan, maǵlıwmatlar bazasın óshirip tasladı[12].

2025-jıldıń sentyabr ayında, Fast Company «vayb kodingtiń asqınıwı»nıń baslanıp ketkenin xabarladı, joqarı dárejeli programmalıq támiynat injenerleri jasalma intellekt tárepinen generaciyalanǵan vayb-kodı menen isleskende «islep shıǵıw duzaǵı»n atap ótti[13].

Sheklewler

Programmalıq támiynattı islep shıǵıwdı nadurıs sıpatlaw

Endryu Ng bul terminge qarsı shıǵıp, onıń adamlarǵa programmalıq támiynat injenerleriniń qosımshalar jaratıw ushın jasalma intellekt quralların paydalanǵanda tek «vayblarǵa erip kete beredi» dep boljawǵa alıp keletuǵının ayttı[14].

Kod sapası hám qáwipsizlik máseleleri

Vayb koding túsiniw hám juwapkershilik haqqında táshwishler payda etti. Baǵdarlamashılar jasalma intellekt tárepinen generaciyalanǵan kodtı onıń funkcional imkaniyatların tolıq túsinbey paydalanıwı múmkin, bul anıqlanbaǵan qátelerge, hálsizliklerge yamasa qáwipsizlik kemshiliklerine alıp keledi. Bul usıl Karpati dáslep kóz aldına keltirgenindey prototip jaratıw yamasa «bir háptelik taslap ketetuǵın joybarlar» ushın jaramlı bolıwı múmkin bolsa da, geypara ekspertler tárepinen professional ortalıqlarda qáwip-qáterlerge alıp keledi dep esaplanadı, bul jerde kodtı tereń túsinip alıw sazlaw, texnikalıq xızmet kórsetiw hám qáwipsizlik ushın áhmiyetli. Ars Technica Saymon Uillisonǵa silteme beredi, ol bılay degen: «Óndiris kod bazasına vayb koding jolı menen jetiw anıq qáwipli. Programmalıq támiynat injenerleri retinde biz isleytuǵın jumıstıń kópshiligi bar bolǵan sistemalardı rawajlandırıwdı óz ishine aladı, bunda tiykarındaǵı kodtıń sapası hám túsinikliligi áhmiyetli».

2025-jıldıń may ayında, shveciyalı vayb koding qosımshası Lovable generaciyalaǵan kodta qáwipsizlik hálsizlikleri bar ekenligi xabarlandı, 1645 Lovable tárepinen jaratılǵan veb-qosımshalardıń 170-inde hár kimniń jeke informaciyasına kiriwge imkaniyat beretuǵın másele bar edi[15][16].

Wazıypanıń quramalılıǵı

Generativ jasalma intellekt tiykarǵı algoritmler sıyaqlı ápiwayı wazıypalardı orınlawǵa júdá uqıplı. Degen menen, bunday sistemalar bir neshe faylları bar joybarlar, jaman hújjetlestirilgen kitapxanalar yamasa real dúnyaǵa tásir etetuǵın áhmiyetli kod sıyaqlı anaǵurlım jańa, quramalı kodlaw máseleleri menen qıynaladı[17].

Qáteni tabıw mashqalaları

LLM-ler kodtı dinamikalıq túrde generaciyalaydı hám bunday kodtıń strukturası ózgeriwi múmkin[18]. Sonıń menen bir qatarda, baǵdarlamashı kodtı jazbaǵanlıqtan, olar ózleri paydalanbaǵan sintaksis/koncepciyalardı túsiniwde qıynalıwı múmkin.

Derekler

  1. ↑ Edwards. «Will the future of software development run on vibes?» (en-US). Ars Technica (5-mart 2025-jıl). — „The technique, enabled by large language models (LLMs) from companies like OpenAI and Anthropic, has attracted attention for potentially lowering the barrier to entry for software creation. But questions remain about whether the approach can reliably produce code suitable for real-world applications, even as tools like Cursor Composer, GitHub Copilot, and Replit Agent make the process increasingly accessible to non-programmers.“. 6-mart 2025-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 3-iyun 2025-jıl.
  2. ↑ "What is 'vibe code'? Former Tesla AI director Andrej Karpathy defines a new era in AI-driven development". 2 March 2025. https://timesofindia.indiatimes.com/technology/tech-news/what-is-vibe-coding-former-tesla-ai-director-andrej-karpathy-defines-a-new-era-in-ai-driven-development/articleshow/118659724.cms. "Karpathy's "vibe coding" is a recognition of how sophisticated AI systems have evolved. In describing on X (formerly Twitter), he added that LLMs, like the Cursor Composer with Sonnet, are advancing to a degree that nearly eliminates the use of traditional coding mechanisms. Describing his own experience, Karpathy explained how he converses with AI tools almost in a passive manner—merely talking to them and having the AI handle the rest. This method eliminates manually typing code as well as keeping track of all the minute information in the program." 
  3. ↑ «vibe coding» (en). Slang & Trending. Merriam-Webster (8-mart 2025-jıl). — „Vibe coding (also written as vibecoding) (Vibecode/Vibecoder) is a recently-coined term for the practice of writing code, making web pages, or creating apps, by just telling an AI program what you want, and letting it create the product for you. In vibe coding the coder does not need to understand how or why the code works, and often will have to accept that a certain number of bugs and glitches will be present. The verb form of the word is vibe code.“. Qaraldı: 2-iyun 2025-jıl.
  4. ↑ Lanz. «Vibe Coding: How Devs and Laymen Alike Are Using AI to Create Apps and Games». Decrypt.co (23-mart 2025-jıl).
  5. ↑ Chowdhury. «Silicon Valley's next act: bringing 'vibe coding' to the world». Business Insider (13-fevral 2025-jıl). 26-fevral 2025-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 3-mart 2025-jıl.
  6. ↑ Karpathy. «Vibe coding MenuGen». karpathy.bearblog.dev (27-aprel 2025-jıl). Qaraldı: 3-iyul 2025-jıl.
  7. ↑ Roose, Kevin (27 February 2025), „Not a Coder? With A.I., Just Having an Idea Can Be Enough.“, The New York Times (American English), ISSN 0362-4331, 3 March 2025da túp nusqadan arxivlendi, qaraldı: 3 June 2025, „Vibecoding, a term that was popularized by the A.I. researcher Andrej Karpathy, is useful shorthand for the way that today's A.I. tools allow even nontechnical hobbyists to build fully functioning apps and websites, just by typing prompts into a text box. You don't have to know how to code to vibecode — just having an idea, and a little patience, is usually enough. "It's not really coding," Mr. Karpathy wrote this month. "I just see stuff, say stuff, run stuff, and copy paste stuff, and it mostly works."“
  8. ↑ Mehta. «A quarter of startups in YC's current cohort have codebases that are almost entirely AI-generated» (en-US). TechCrunch (6-mart 2025-jıl). 6-mart 2025-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 6-mart 2025-jıl.
  9. ↑ Smith. «Engineers Are Using AI to Code Based on Vibes». IEEE Spectrum (8-aprel 2025-jıl). Qaraldı: 12-aprel 2025-jıl.
  10. ↑ "AI valuations are verging on the unhinged". The Economist. 25 June 2025. https://www.economist.com/business/2025/06/25/ai-valuations-are-verging-on-the-unhinged. 
  11. ↑ Lin, Belle (July 2025). "Vibe Coding Has Arrived for Businesses". The Wall Street Journal. https://www.wsj.com/articles/vibe-coding-has-arrived-for-businesses-5528e942. 
  12. ↑ Ming. «Replit's CEO apologizes after its AI agent wiped a company's code base in a test run and lied about it B». Business Insider (22-iyul 2025-jıl). 22-iyul 2025-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 22-avgust 2025-jıl.
  13. ↑ Sullivan. «The vibe coding hangover is upon us». Fast Company (9-sentyabr 2025-jıl).
  14. ↑ Lee. «Andrew Ng says vibe coding is a bad name for a very real and exhausting job». Business Insider (4-iyun 2025-jıl). Qaraldı: 3-iyul 2025-jıl.
  15. ↑ "The hottest new vibe coding startup may be a sitting duck for hackers". Semafor. May 29, 2025. https://www.semafor.com/article/05/29/2025/the-hottest-new-vibe-coding-startup-lovable-is-a-sitting-duck-for-hackers. 
  16. ↑ Tangermann. «Companies Are Discovering a Grim Problem With "Vibe Coding"» (en-US). Futurism (31-may 2025-jıl). Qaraldı: 27-sentyabr 2025-jıl.
  17. ↑ «What is Vibe Coding? | IBM» (en). www.ibm.com (8-aprel 2025-jıl). Qaraldı: 14-iyun 2025-jıl.
  18. ↑ «"Vibe coding lets anyone write software—but comes with risks"». Fast Company. Qaraldı: 22-oktyabr 2025-jıl.
«https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Vayb_koding&oldid=174955» saytınan alınǵan