Перайсці да зместу

Сірыкіт

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Сірыкіт
тайск.: สิริกิติ์
Regent of Thailand[d]
22 кастрычніка 1956 — 5 лістапада 1956
Нараджэнне 12 жніўня 1932(1932-08-12)[1][2]
Смерць 24 кастрычніка 2025(2025-10-24)[3][4][…] (93 гады)
Род Чакры[d] і House of Mahidol[d]
Імя пры нараджэнні тайск.: สิริกิติ์ กิติยากร
англ.: Sirikit Kitiyakara
Бацька Nakkhatra Mangala, 2nd Prince of Chanthaburi[d]
Маці Mom Luang Bua Kitiyakara[d]
Муж Пхуміпон Адульядэт
Дзеці Princess Ubol Ratana of Thailand[d], Маха Вачыралангкорн, Sirindhorn, Princess Royal[d] і Chulabhorn, Princess Srisavangavadhana[d]
Веравызнанне будызм і тхеравада
Адукацыя
Аўтограф Выява аўтографа
Манаграма Манаграма
Род войскаў Каралеўскія ўзброеныя сілы Тайланда[d]
Званне field marshal[d], Admiral of the fleet[d] і маршал ВПС[d]
Узнагароды
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сірыкіт[6] (нар. Мом Рачавонгсэ  (англ.) (бел. Сірыкіт Кітыякара; 12 жніўня 1932 г. — 24 кастрычніка 2025 г.) — каралева Тайланда з 28 красавіка 1950 г. па 13 кастрычніка 2016 г., жонка караля Пхуміпона Адульядэта (Рама IX). Яна была маці караля Вачыралангкорна (Рама X).

Сірыкіт пазнаёмілася з Пхуміпонам у Парыжы, дзе яе бацька быў паслом Тайланда. Яны пажаніліся ў 1950 годзе, незадоўга да каранацыі Пхуміпона. Сірыкіт была прызначана каралевай-рэгенткай у 1956 годзе, калі кароль на некаторы час уступіў у будыйскі манаскі сабор. У іх было чацвёра дзяцей. Супруга манарха, які ў той час быў самым даўгапраўным кіраўніком дзяржавы ў свеце, яна была самай даўгапраўнай каралевай-супругай у свеце. Сірыкіт перанесла інсульт у 2012 годзе і ўстрымлівалася ад публічных выступаў да сваёй смерці ў 2025 годзе.

Ранняе жыццё і сям'я

[правіць | правіць зыходнік]

Сірыкіт Кітіякара нарадзілася 12 жніўня 1932 года ў доме лорда Вонгсанупрабханда, свайго дзеда па матчынай лініі. Яна была старэйшай дачкой і трэцім дзіцем прынца Накхатры Мангкалы Кіціякары, сына прынца Кітіякары Воралаксаны, і Мом Луанг Буа Снідвонгс (1909–1999). Яе імя, дадзенае каралевай Рамбай Барні, азначае «веліч Кіціякары».[7]

Жыццё

[правіць | правіць зыходнік]
Шлюб Сірыкіт і Пхуміпона

4 кастрычніка 1948 года, калі Пхуміпон ехаў на Fiat Topolino па шашы Жэнева — Лазана, ён сутыкнуўся з задняй часткай грузавіка, які тармазіў у 10 км ад Лазаны. Ён атрымаў траўму спіны і парэзы на твары, з-за якіх амаль цалкам страціў зрок на адным воку.[8] Пасля гэтага ён насіў вочны пратэз. Падчас шпіталізацыі ў Лазане Сірыкіт часта наведвала яго. Яна пазнаёмілася з яго маці, прынцэсай-маці Сангван, якая папрасіла яе працягнуць вучобу паблізу, каб кароль мог лепш пазнаёміцца з ёй. Пхуміпон абраў для яе школу ў Лазане, Рыянтэ-Рыў. 19 ліпеня 1949 года ў Лазане адбыліся ціхія заручыны,[9] і пара пажанілася 28 красавіка 1950 года,[10] усяго за тыдзень да яго каранацыі.

Шлюб адбыўся ў палацы Шрапатум. Цырымонію шлюбу прайшла пад кіраўніцтвам каралевы Шры Саварындыры, каралевы-бабулі. І кароль, і Сірыкіт падпісалі свае пасведчанні аб шлюбе ў 11-м радку. Паколькі ёй яшчэ не было 18 гадоў, яе бацькі таксама падпісалі свае пасведчанні ў 12-м радку непасрэдна пад яе подпісам. Пазней яна атрымала ордэн Каралеўскага дому Чакры і стала каралевай. Пасля цырымоніі каранацыі 5 мая 1950 года яны абодва вярнуліся ў Швейцарыю, каб працягнуць вучобу, і ў 1952 годзе вярнуліся ў Бангкок.

Рэгенцтва

[правіць | правіць зыходнік]

Калі ў 1956 годзе кароль пачаў традыцыйны перыяд як будыйскі манах, каралева Сірыкіт выконвала абавязкі рэгенткі.[11]

Каралева Сірыкіт прымае прысягу

20 верасня 1956 года яна прынесла прысягу перад Палатай прадстаўнікоў, якая сабралася ў Троннай зале Ананты Самахом, калі яе муж прызначыў яе рэгенткай.

Яна так добра выконвала свае абавязкі, што была афіцыйна абвешчана рэгенткай Тайланда, а кароль прысвоіў ёй тытул «Сомдэт Пхра Нанг Чао Сірыкіт Пхра Боромарачынінат» у свой дзень нараджэння, 5 снежня 1956 года. Яна стала другой сіямскай каралевай-рэгенткай у гісторыі Тайланда. Першай была каралева Сіама Саовабха Фонгсры, якая займала пасаду рэгенткі, калі яе муж кароль Чулалонгкорн падарожнічаў у Еўропу.

Сям'я

[правіць | правіць зыходнік]

У Сірыкіт і Пхуміпона было чацвёра дзяцей, трынаццаць унукаў і дзевяць праўнукаў.

Праблемы са здароўем і смерць

[правіць | правіць зыходнік]

На світанні 21 ліпеня 2012 года Сірыкіт адчула сябе няўстойлівай і пахіснутай падчас фізічных практыкаванняў у бальніцы Сірырадж, дзе пражываў яе муж. Пасля правядзення магнітна-рэзананснай тамаграфіі каманда лекараў вызначыла, што ў яе ішэмічны інсульт.[12] З-за лячэння яна ўстрымалася ад далейшых публічных выступаў, у тым ліку ад вялікай аўдыенцыі, якую яе муж даў ёй у гонар яго 85-годдзя ў зале Ананта Самахом 5 снежня 2012 года.[13]

29 лістапада 2016 года палац абвясціў, што каралева была выпісана з бальніцы і вернута ў Каралеўскую вілу Чытралада для аднаўлення.[14]

Сірыкіт памерла ў мемарыяльнай бальніцы караля Чулалонгкорна а 21:21 па індыйскім часе (14:21 па UTC) 24 кастрычніка 2025 года ва ўзросце 93 гадоў. Бюро каралеўскага двара Тайланда паведаміла, што яна памерла з-за ўскладненняў, выкліканых інфекцыяй крыві. У Сірыкіт засталіся чацвёра дзяцей, дванаццаць унукаў і дзевяць праўнукаў. У памяць пра яе кароль Вачыралонгкорн абвясціў аднагадовую жалобу.[15][16][17][18]

Культурны статус

[правіць | правіць зыходнік]

Дзень нараджэння Сірыкіт, як і дзень нараджэння караля Пхуміпона, з'яўляецца нацыянальным святам, а таксама Днём маці ў Тайландзе. Яна асабліва шануецца ў больш аддаленых і традыцыйных частках краіны, дзе манархія лічыцца напаўбоскай.[19] Яе праца па прасоўванні талерантнасці і разумення для мусульманскіх меншасцей у самых паўднёвых правінцыях Патані, Яла і Наратхіват зрабіла яе асабліва папулярнай сярод тайскіх мусульман. Каралева мела моцную сувязь з паўднёвым Тайландам і раней штогод праводзіла месяцы ў правінцыях з мусульманскай большасцю.[20]

Кнігі і творчасць

[правіць | правіць зыходнік]

Каралева Сірыкіт апублікавала ў 1964 годзе кнігу «У памяць пра маё падарожжа па Еўропе», у якой апісвала час, праведзены з каралём у Еўропе. Яна таксама напісала песні для выкананняў палацавым аркестрам «The Handsome Band».

Песні, якія яна напісала:

  • Chao Chom Khwan (เจ้าจอมขวัญ)
  • That Thoe (ทาสเธอ)
  • Sai Yut (สายหยุด)
  • Nang Yaem (นางแย้ม)

Ганаровыя званні і ўзнагароды

[правіць | правіць зыходнік]

 

Каралеўская манаграма каралевы Сірыкіт
Каралеўскі штандар каралевы Сірыкіт з яе венселам на светла-блакітным фоне (колер дня яе нараджэння) часта ўзвышаецца ў жніўні (каля яе дня нараджэння і Дня маці).

У 1976 годзе ўрад Тайланда ўшанаваў каралеву, абвясціўшы яе дзень нараджэння 12 жніўня нацыянальным святам.[21]

Ранг Добраахвотніцкага корпуса абароны Тайланда

[правіць | правіць зыходнік]
  • Генерал Добраахвотніцкага корпуса абароны [22]

Эпонімы

[правіць | правіць зыходнік]

Каралева Сірыкіт была добра вядомая сваёй дабрачыннай дзейнасцю[23]Яна была ганаровым прэзідэнтам Тайскага таварыства Чырвонага Крыжа, займала гэтую пасаду з 1956 года. Яна атрымала новае прызнанне на гэтай пасадзе пасля цунамі на поўдні Тайланда ў снежні 2004 года. Яна таксама актыўна ўдзельнічала ў аказанні дапамогі шматлікім бежанцам з Камбоджы і М'янмы ў Тайландзе.

У гонар каралевы ў Тайландзе названыя многія рэчы:

  • Нацыянальны інстытут дзіцячага здароўя каралевы Сірыкіт, дзіцячая бальніца
  • будынак медыцынскага цэнтра каралевы Сірыкіт, бальніца Раматыбодзі
  • Цэнтр рака малочнай залозы імя каралевы Сірыкіт, новы 10-павярховы шпіталь у Бангкоку
  • Нацыянальны канферэнц-цэнтр каралевы Сірыкіт у Бангкоку
  • Парк каралевы Сірыкіт у Бангкоку
  • Плаціна Сірыкіт на рацэ Нан, правінцыя Утарадыт
  • Батанічны сад каралевы Сірыкіт, правінцыя Чыангмай[24]
  • Сад каралевы Сірыкіт, правінцыя Патхумтхані
  • Кубак каралевы Сірыкіт — штогадовае мерапрыемства па гольфе ў Азіяцка-Ціхаакіянскім рэгіёне
  • Краб каралевы Сірыкіт (Thaiphusa sirikit)
  • Ружа "Каралева Сірыкіт"
  • Кубак каралевы, штогадовыя футбольныя спаборніцтвы
  • Форт Сірыкіт — ваенны лагер, штаб-кватэра артылерыйскай дывізіі Каралеўскай арміі Тайланда .

Каралева таксама актыўна прасоўвала тайскую культуру і гісторыю, галоўным чынам праз сваю ініцыятыву ў стварэнні тайскага фільма «Легенда пра Сурыётай», аднаго з самых раскошных і дарагіх тайскіх фільмаў усіх часоў.[25]

Зноскі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Sirikit // FemBio database Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ Sirikit // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ وفاة ملكة تايلاند الأم سيريكيت عن عمر 93 عاما — 2025. Праверана 25 кастрычніка 2025.
  4. ↑ HER MAJESTY QUEEN SIRIKIT THE QUEEN MOTHER HAS PASSED AWAY AT 93
  5. ↑ L’ancienne reine Sirikit Kitiyakorn, figure de la monarchie de Thaïlande, est morte — 2025. Праверана 25 кастрычніка 2025.
  6. ↑ Rare royal photos of Queen Sirikit released for 90th birthday. nationthailand(англ.). 13 August 2022. Праверана 6 August 2023.
  7. ↑ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระราชินีและ "แม่" ของไทย - ศิลปวัฒนธรรม. Архівавана з першакрыніцы 29 August 2018. Праверана 29 August 2018.Шаблон:Nonspecific
  8. ↑ Handley, Paul M. (2006). The King Never Smiles: A Biography of Thailand's Bhumibol Adulyadej, pp. 103–4. Yale University Press.
  9. ↑ Handley, Paul M. (2006). The King Never Smiles: A Biography of Thailand's Bhumibol Adulyadej, pp. 103–4. Yale University Press.
  10. ↑ Commire, Anne (2002), Women in World History: A Biographical Encyclopedia(англ.), Yorkin Publications, p. 381, ISBN 978-0-7876-4073-6
  11. ↑ Handley (2006), p. 131-32.
  12. ↑ Statement of the Bureau of the Royal Household, Re: Her Majesty the Queen falls ill at Siriraj Hospital, dated 21 July 2012. (тайск.). Bureau of the Royal Household (21 ліпеня 2012). Архівавана з першакрыніцы 3 March 2016. Праверана 5 December 2012.
  13. ↑ Statement of the Bureau of the Royal Household, Re: Her Majesty the Queen falls ill at Siriraj Hospital, No. 12, dated 4 December 2012. (тайск.). Bureau of the Royal Household (4 снежня 2012). Праверана 5 December 2012.(недаступная спасылка)
  14. ↑ แถลงการณ์สำนักพระราชวัง "พระราชินี" พระอาการทั่วไปดีขึ้นมาก เสด็จกลับประทับพระตำหนักจิตรลดาฯ (тайск.). Matichon Online. Bangkok: Matichon (29 лістапада 2016). Архівавана з першакрыніцы 30 November 2016. Праверана 29 лістапада 2016.
  15. ↑ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง สวรรคต (тайск.). Royal Household Bureau. Архівавана з першакрыніцы 25 October 2025. Праверана 25 October 2025.
  16. ↑ Thailand mourns as beloved Queen Mother Sirikit dies at 93(нявызн.). Al Jazeera (25 кастрычніка 2025). Праверана 25 October 2025.
  17. ↑ Thailand's former queen Sirikit dies aged 93. BBC News (25 кастрычніка 2025). Праверана 25 October 2025.
  18. ↑ Mydans. Sirikit, Glamorous Former Queen of Thailand Who Wielded Power, Dies at 93(нявызн.). The New York Times (24 кастрычніка 2025). Праверана 24 October 2025.
  19. ↑ A Look at Prominent Members of Thailand's Royal Family (англ.). Voice of America (14 кастрычніка 2016). Праверана 24 кастрычніка 2025.
  20. ↑ Morris, Kylie (16 November 2004), Thai Queen's plea to end violence, News, UK: BBC, Праверана 7 July 2008.
  21. ↑ Forbes, Andrew (2010). DK Eyewitness Travel Guide: Thailand's Beaches & Islands, p. 35. Dorling Kindersley Limited.
  22. ↑ PDF. Архівавана з першакрыніцы 27 June 2018.
  23. ↑ Thailand's Queen Mother Sirikit, influential style icon, dies at 93 (англ.). The Japan Times (25 кастрычніка 2025). Праверана 25 кастрычніка 2025.
  24. ↑ Lucy Ridout. The Rough Guide to Thailand. — Penguin, 2009-11-16. — 903 с. — ISBN 978-1-4053-9278-5.
  25. ↑ Thailand's Suriyothai beats Titanic, News, UK: BBC, 23 November 2001, Праверана 7 July 2008.

Знешнія спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Сірыкіт&oldid=5049790"