Torbokolec
| Echymipera | |||
| Lesson, 1842[1] | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
torbokolec | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Perameles kalubu J.B. Fischer, 1829 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Torbokolec[6] (Echymipera) – rodzaj niewielkich ssaków z podrodziny torbokolców (Echymiperinae) w obrębie rodziny jamrajowatych (Peramelidae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące na Nowej Gwinei, wyspach Archipelagu Bismarcka i w północno-wschodniej Australii[7][8][9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 21,5–54,5 cm, długość ogona 6,3–11,5 cm; masa ciała 0,3–3 kg[8][10].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1842 roku francuski zoolog i chirurg René Lesson w książce swojego autorstwa zatytułowanej Nowa tabela królestwa zwierząt: Ssaki[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) torbokolec zwyczajny (E. kalubu).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Echymipera: rodzaj Echimys G. Cuvier, 1809 (kolczak); gr. πηρα pēra ‘torba, kieszeń’[11].
- Brachymelis: gr. βραχυμελις brakhumelis ‘krótkonogi, krótkołapy’[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Brachymelis garagassi Miklouho-Maclay, 1884 (= Perameles kalubu J.B. Fischer, 1829).
- Peramelopsis: rodzaj Perameles É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1804 (jamraj); gr. οψις opsis ‘wygląd’[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Peramelopsis welsianus Heude, 1896 (= Perameles rufescens W. Peters & Doria, 1875).
- Anuromeles: gr. przedrostek negatywny αν- an-; ουρα oura ‘ogon’; rodzaj Perameles É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1804 (jamraj)[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anuromeles rufiventris K.M. Heller, 1897 (= Perameles kalubu J.B. Fischer, 1829).
- Suillomeles: łac. suillus ‘świnia’; rodzaj Perameles É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1804 (jamraj)[5]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Suillomeles hispida G.M. Allen & T. Barbour, 1909 (= Perameles kalubu J.B. Fischer, 1829).
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodzaju należą następujące gatunki[15][7][6]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[6] | Podgatunki[8][7][10] | Rozmieszczenie geograficzne[8][7][10] | Podstawowe wymiary[8][10][a] | Status IUCN[16] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Echymipera clara | G. Stein, 1932 | torbokolec białousty | gatunek monotypowy | Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: północne niziny Nowej Gwinei oraz wyspa Yapen; zakres wysokości: 300–1700 m n.p.m. | DC: 27–41 cm DO: 8–10,6 cm MC: 0,8–1,7 kg |
LC | |
| Echymipera davidi | Flannery, 1990 | torbokolec wyspowy | gatunek monotypowy | endemit Papui-Nowej Gwinei: wyspa Kiriwina (Wyspy Trobrianda) na południowy wschód od wybrzeży Nowej Gwinei; zakres wysokości: około 10 m n.p.m. | DC: 33–40 cm DO: około 10,8 cm MC: około 950 g |
EN | |
| Echymipera echinista | Menzies, 1990 | torbokolec szczeciniasty | gatunek monotypowy | endemit Papui-Nowej Gwinei: wschodnia Nowa Gwonea (środkowy bieg rzeki Strickland i dolny bieg rzeki Fry; niepotwierdzony na górze Menawa w północnej części Gór Nadbrzeżnych; zakres wysokości: 40–80 m n.p.m. | DC: 33–36 cm DO: około 9,7 cm MC: około 1 kg |
DD | |
| Echymipera kalubu | (J.B. Fischer, 1829) | torbokolec zwyczajny | 4 podgatunki | Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: wyspy na zachodzie Indonezji, większość Nowej Gwinei, wyspy Zatoki Cenderawasih oraz Archipelag Bismarcka (Nowa Brytania i Manus); zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. | DC: 22–38 cm DO: 6,3–9,8 cm MC: 0,4–1,8 kg |
LC | |
| Echymipera rufescens | (W.C.H. Peters & Doria, 1875) | torbokolec długonosy | 2 podgatunki | Indonezja i Papua-Nowa Gwinea: wyspy na zachodzie Indonezji (Misool), Nowa Gwinea (wraz z wyspą Yapen, Wyspami d’Entrecasteaux, Kai i Aru) oraz Australia (półwysep Jork); zakres wysokości: 0–2100 m n.p.m. | DC: 21–54 cm DO: 7,5–11,5 cm MC: 0,3–3 kg |
LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EN – gatunek zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 192. (fr.).
- ↑ N. Miklouho-Maclay. Notes on zoology of the Maclay-coast in New Guinea. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 9 (3), s. 713, 1884. (ang.).
- ↑ P.M. Heude. Études odontologiques. Seconde partie. Mammifères carnassiers. „Mémoires Concernant l’Histoire Naturelle de l’Empire Chinois par des pères de la Compagnie de Jésus”. 3 (3), s. 143, 1896. (fr.).
- ↑ K.M. Heller. Zwei neue Beutelthiere aus Deutsch New Guinea, nebst einer Aufzählung der bekannten papuanischen Säugethiere. „Abhandlungen und Berichte des Königl. Zoologischen und Anthropologisch-Etnographischen Museums zu Dresden”. 6 (8), s. 5, 1897. (niem.).
- ↑ a b G.M. Allen & T. Barbour, A new marsupial from Netherlands’ New Guinea, „Proceedings of the New England Zoölogical Club”, 4, 1909, s. 43 (ang.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 74. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e Ch. Dickman: Family Peramelidae (Bandicoots and Echymiperas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 395–396. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy), Genus ''Echymipera'', [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [online], Johns Hopkins University Press, 2005 [dostęp 2020-10-24].
- ↑ a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 51. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 250.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 142.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 522.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 110.
- ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.0) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-20]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Echymipera – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-20]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).