Segundo

Segundo
Azpiklasea	minutu, CGS sistema eta MKS sistema
Neurtzen du	iraupena, specific impulse by weight (en) , Semidesintegrazio-periodoa eta reactor time constant (en)
Balio numerikoa	9.192.631.770 Hz eta 0 eguzki-egun
SI sistemarako konbertsioa	1 s
Unitate estandarretan	0 milurteko, 0 mende, 0 hamarkada, 0 a, 0 y, 0 eguzki-egun, 0 a, 0 hilabete, 0 hamabostaldi, 0 aste, 0 d, 0,0002777777777778 h, 0,01666666666667 min, 1.000 ms, 1.000.000 μs, 1.000.000.000 ns, 10 ds, 0 d, 0 eguzki-egun eta 9.192.631.770 oszilazio
Ikurra	s, s, с, с, 秒, 秒, 秒, ث eta s

Segundoa (sinboloa: s), nazioarteko unitate sisteman (SI), denboraren unitatea da. Sistema horretako oinarrizko zazpi magnitudeetako bat da. Beste neurketa-unitate batzuen parte ere bada, hala nola metro zati segundoko abiadurarena, metro zati segundo karratuko azelerazioarena edo zati segundoko maiztasunarena.

Historikoki, egunaren 1/86 400 dela ulertu izan da. Horretarako, eguna 24 ordutan zatitzen da; ondoren, ordu bakoitza 60 minututan, eta minutu bakoitza, 60 zatitan: horietako bakoitza segundotzat hartzen da.

Formalki, aurreko metodoaren zehaztasun eza konpontzeko, era askoz zehatzagoan definitzen da: perturbatu gabeko zesio-133 atomoaren oinarrizko egoeraren maila hiperfin bien artean 9192631770 trantsizio egiteko behar den denbora 0 K balioko tenperaturan. Beste modu batean esanda: segundoa formalki finkatzeko, $\Delta \nu _{\mathrm {Cs} }$ zesio frekuentziaren balioa 9192631770 Hz dela onartzen da.

Definizio formala Lurraren errotazioa baino askoz egonkorragoa denez, periodikoki segundo bat gehitzen zaie Lurreko erlojuei, Lurraren errotazioarekin sinkroniza daitezen.

Etimologia

Segundo hitza latinezko sequire (jarraitu) hitzetik dator; hala ere, haren denbora neurtzeko, erabileraren jatorria minutu terminoaren antzekoa da: hori latinezko minuta (zati txiki) hitzetik dator; hau da, «orduaren minuta bat» orduaren zati txiki bat zen. Ordua 60 zatitan banatzen zen, pars minuta prima (lehen zati txikia), eta, era berean, zati horietako bakoitza beste 60 zatitan banatzen zen: haiei pars minuta secunda (bigarren zati txikia) zeritzen.

Erlojuak eta eguzki-denbora

Eguzki-erlojua, Saint-Rémy-de-Provence herrian.

Lurraren biraketaren posizio erlatiboaren araberakoa ez den erloju mekaniko batek batez besteko denbora deritzon denbora uniformea ​​neurtzen du. Eguzkiaren posizio erlatiboa neurtzen duen eguzki-erlojuak, ordea, ez du denbora uniforme hori mantentzen. Eguzki-erloju batek neurtzen duen denbora, urteko aroaren arabera, aldatu egiten da; hau da, segundoak, minutuak eta beste edozein denbora zatiketak iraupen ezberdina du urteko beste aroetan.

Batez bestekoaren arabera neurtutako eguneko denbora itxurazko denborarekin alderatzen badugu, egun bateko aldea oso txikia izango da. Hala ere, eguneroko diferentzia hori pilatzen joango denez, urte batean 15 minutuko aldea egon daiteke. Eragina, batez ere, Lurraren ardatzaren zeihartasunak eragiten du Eguzkiaren inguruan egiten duen orbitarekiko.

Astronomoek itxurazko eguzki-denboraren eta batez besteko denboraren arteko aldeari antzeman zioten antzinatik. Hala eta guztiz ere, XVII. mendearen erdialdea arte, hau da, erloju mekaniko zehatzak asmatu arte, eguzki-erlojuak ziren erloju fidagarri bakarrak, eta itxurazko eguzki-denbora onartzen zen.

Sinboloaren erabilera testuetan

Euskarazko testuetan, maiz aurkitzen dira ofizialak ez diren laburdurak segundoarentzat, hala nola seg. edo sg. Kontuan izan ez direla laburdurak erabili behar denbora-unitateetarako: Nazioarteko unitate sistemaren arabera, ikur zuzena «s» da. Era berean, zenbakiaren eta sinboloaren artean tarte bat utzi behar da, eta, sinboloaren atzean, ez da punturik gehitu behar (perpaus baten amaieran izan ezik).

• Erabilera okerraren adibideak: 13 seg, 13 seg., 13 sg, 13″ (SIn, ″ sinboloa angelu lauari dagokio).
• Kasu horietarako erabilera zuzena «13 s» da.

Xehetasun gehiago nahi izanez gero, nazioarteko Sistemaren unitateei buruzko arau ortografikoak kontsulta daitezke, baita Euskaltzaindiaren 197. araua zeinak sinboloen erabilera zuzena adierazten duen.

Definizioaren historia

Segundoaren hiru definizio egin dira: egunaren zatiki gisa, urte estrapolatuaren zatiki gisa eta zesio-erloju atomiko baten mikrouhin-maiztasun gisa.

Erloju mekanikoak agertu aurretik

Antzinako Egiptoko biztanleek egunaren erdia eta gaua 12 ordutan banatu zuten, gutxienez K.a. 2000. urtetik. Eguneko eta gaueko aldiek urteko sasoi desberdinetan dituzten iraupenak direla eta, Egiptoko orduaren iraupena aldakorra izan zen. Hiparko eta Ptolomeo aldi helenistikoko astronomo greziarrek sistema hirurogeitarra oinarri hartuta banatu zuten eguna, eta batez besteko ordua ere erabili zuten (1/24 egun), ordubeteko zati sinpleak (¼, ⅔, etab.) eta denbora- graduak (1/360 egun edo 4 minutu moderno), baina ez minutu edo segundo modernoak.

Babilonian, K.a. 300. urtearen ondoren, eguna hirurogeitik zatitu zen, hau da, 60 aldiz; ateratzen den segmentua, berriro 60tik; gero, berriro 60tik, eta horrela hurrenez hurren, gutxienez, hirurogei dezimalaren bereizgailuaren ondorengo sei digituetaraino; horrek bi mikrosegundo moderno baino zehaztasun handiagoa eman zuen. Adibidez, haien urtearen baliorako, egun bateko iraupenaren 6 digituko zenbaki zatikatua erabili zen, nahiz eta ezin izan zuten hain tarte txikia fisikoki neurtu. Beste adibide bat da haiek zehaztutako hilabete sinodikoaren iraupena, zeina 29; 31,50,8,20 egunekoa izan zen (lau posizio zatikiar eta hirurogei dezimal), Hiparkok eta Ptolomeok errepikatu zutena eta, orain, sinodikoaren batezbesteko iraupena dena, hilabetea hebrear egutegian, nahiz 29 egun 12 ordu eta 793 helek (non 1080 heleka ordu bat den) gisa kalkulatua izan. Babiloniarrek ez zuten «ordu» denbora unitatea erabili; aitzitik, 120 minutu moderno irauten zuen ordu bikoitz bat erabili zuten, baita 4 minutu eta «heren» bat 3¹⁄₃ segundo modernoaren iraupena duen denbora-gradu bat ere (Helek egutegi hebrear modernoan),​ baina unitate txikiago horiek ez zituzten gehiago partekatzen. Hirurogei digituko eguneko zati bat bera ere, ez da inoiz denbora-unitate independente gisa erabili.

Segundoak erloju mekanikoen garaian

Ezagutzen den erlojurik zaharrena da 1560 eta 1570 urteen artean datatutako erloju bat, malguki batek eraginda bigarren orratz batez segundoak markatzen zituena eta Fremersdorf bilduman aurkitzen dena; Orfeo irudikatzen du, eta egilea ezezaguna da. XVI. mendearen hirugarren laurdenean, Taqi ad-Din Muhammad ibn Ma'ruf entziklopedista otomandarrak minutuko markak ¹⁄₅ zituen erloju bat sortu zuen.​ 1579an, Joost Bürgi erloju-konpontzaile suitzarrak segundoak ematen zituen erloju bat diseinatu zuen Landgrave Gilen IV.arentzat.​ 1581ean, Tycho Brahe daniar jakintsuak minutuak erakusten zituzten bere behatokiko erlojuak birdiseinatu zituen segundoak erakusten has zitezen. Hala ere, mekanismoa, oraindik, ez da garatu segundoak zehaztasun onargarriz neurtzeko adina. 1587an, Tycho Brahe haserre agertu zen bere lau orduetako irakurketen artean ±4 segundoko aldea dagoelako. Segundoak behar bezain zehatz neurtzea posible izan zen erloju mekanikoak asmatu zirenean, «batez besteko denbora» mantentzea ahalbidetu zutenak (eguzki-erlojuak erakutsitako «denbora erlatiboaren» aldean). 1644an, Marin Mersenne matematikari frantziarrak kalkulatu zuen 39,1 hazbeteko (0,994 m) luzera zuen pendulu batek, zehazki, 2 segundoko oszilazio-aldia izango zuela grabitate estandarraren pean, segundo bat aurrera egiteko eta segundo bat atzera egiteko; beraz, horrek segundo zehatzak zenbatzea ahalbidetzen du.

1670ean, Londresko William Clement erlojugileak bigarren pendulu bat gehitu zion Christiaan Huygensen jatorrizko pendulu-erlojuari. 1670etik 1680ra, Clementek hainbat aldiz hobetu zuen bere mekanismoa, eta, ondoren, bere erloju-kabinetea aurkeztu zion jendeari. Erloju horrek ihes-mekanismo bat zuen, baita bigarren pendulu bat ere, azpiesfera txiki batean segundoak erakusten zituena. Mekanismo horrek, marruskadura txikiagoa dela eta, lehen erabilitako larako kakoaren diseinuak baino energia gutxiago behar zuen, eta segundoak 1/60 minutu neurtzeko bezain zehatza zen. Hainbat urtez, erloju horien ekoizpena erlojugile ingelesek menderatu zuten, eta, gero, beste herrialde batzuetara hedatu zen. Horrela, une horretatik aurrera, segundoak zehaztasun egokiarekin neurtzea posible izan zen.

Egunaren zatiketa hirurogeitarra

Aro Klasikoko zibilizazioek kontatzeko sistema hirurogeitarra erabiliz zatitu zuten egutegia; garai hartan, segundoa egunaren zatiki hirurogeitarra zen (antzinako segundoa $\left(={\frac {\text{eguna}}{60\times 60}}\right)$, eta ez orduarena, segundoaren definizio modernoagoarekin gertatzen den moduan $\left(={\frac {\text{ordua}}{60\times 60}}\right)$. Denbora neurtzeko lehenengo gailuen artean, eguzki-erlojua eta ur-erlojuak daude; denbora-unitateak gradu hirurogeitarretan neurtzen ziren.

Erdi Aroko filosofo naturalen idazkietan, «segundoa» aipatzen da ilargi-hilabete baten zati gisa, mekanikoki neurtu ezin ziren azpizatiketa matematikoak zirenak{{refn|group="Oh">1000. urtean, persiar adituak, arabieraz idazten, segundo terminoa erabili zuen, eta denbora-zatiketa definitu zuen aste jakin batzuetako ilberrien artean, igande eguerdiko egun, ordu, minutu, segundo, heren eta laurden kopuru gisa.

Eguzki-egunaren zatikia

Lehenengo erloju mekanikoak XIV. mendean agertu ziren. Horietan, ordua bi, hiru, lau edo hamabi zatitan zatitzen zen, baina inoiz ez hirurogei zatitan; izan ere, ordua, tradizionalki, ez zen hirurogei minuturen igarotzetzat ulertzen. Minutuak adierazten zituzten erloju mekanikoak ez ziren XVI. mende bukaerara arte agertu. Ia garai berean, segundoak adierazten zituzten lehen erlojuak sortu ziren.

Ordurako, denboraren banaketa hirurogeitarrak ongi ezarriak zeuden Europan.

Segundoak adierazten zituzten lehen erlojuak XVI. mendearen azken erdian agertu ziren. Segundoa zehatz neurtu ahal izan zen erloju mekanikoen garapenarekin. Segundoak markatzen zituen malgukidun lehen erlojua sinadurarik gabeko erloju bat da, Orfeo irudikatzen duena, Fremersdorf bilduman eta 1560 eta 1570 artean datatua.​​ XVI. mendearen hirugarren laurdenean, Taqi al-Din-ek erloju bat eraiki zuen minutuko ¹⁄₅ markak zituena. 1579an, Jost Bürgik segundoak markatzen zituen erloju bat egin zuen Gilen Hessekoarentzat.​ 1581ean, Tycho Brahek bere behatokian minutuak baino erakusten ez zituzten erlojuak berriz diseinatu zituen segundoak ere erakusteko, nahiz eta horiek zehatzak ez izan. 1587an, Tycho kexu zen bere lau erlojuak, gutxi gorabehera, lau segundotan bat ez zetozelako.

1656an, Christiaan Huygens zientzialari herbeheretarrak lehenengo pendulu-erlojua asmatu zuen. Erloju horrek ia metro bat luze zen pendulua zeukan, eta, beraz, segundo bateko periodoa zeukan, gutxi gorabehera. Hura izan zen segundoak zehazki neurtu ahal izan zituen lehen erlojua. Laurogei urte geroago, John Harrison-ek kronometro askoz zehatzagoak sortu zituen: horien errorea segundo batekoa izateko, 100 egun igaro behar ziren.

1832an, Gauss-ek segundoa proposatu zuen milimetro-miligramo-segundo unitate-sistemako oinarrizko unitate gisa. MKS sistemak, 1940an, formalki hartu zuen segundoa oinarrizko unitatetzat; segundoari honako definizioa eman zitzaion: batez besteko eguzki-egun baten 1/86 400.

Efemeride urtearen zatikia

1940ko hamarkadaren bukaeran, kuartzo-erlojuak hain zehatzak ziren, non 10⁸-tik bateko errorea baitzuten. Ageriko bihurtu zen kuartzo-erlojuek hobeto zehazten zutela segundoa Lurraren errotazioak berak baino, eta horrek segundoa birdefinitzeko premia ekarri zuen. Aldi berean, metrologo batzuek proposatu zuten segundoa urtearen zatiki gisa definitzea, Lurrak Eguzkiaren inguruan bira oso bat egiteko behar duen denbora Lurraren errotazioarena baino zehatzagoa dela ikusita.

Lurraren mugimendua Newcomb's Tables of the Sunen (1895) deskribatu zen, zeinak Eguzkiaren mugimendua 1900. urtearekin alderatuta zenbatesteko formula ematen baitzuen, eta 1750 eta 1892 artean egindako behaketa astronomikoetan oinarrituta dago.​ Horren ondorioz, efemerideen denbora-eskala bat hartu zen, UIAk garai horretako urte sideraleko unitateetan adierazia 1952an. Denbora-eskala estrapolatu horrek darama zeruko gorputzen posizio behatuak haien mugimenduaren teoria dinamiko newtondarrekin bat etortzera.​ 1955ean, urte tropikala, urte siderala baino funtsezkoagotzat joa, denbora-unitate gisa aukeratu zuen UAIk. Urte tropikala, definizioan, ez zen neurtzen, baizik eta kalkulatzen zen formula batetik abiatuta, hau da, batez besteko urte tropikal bat deskribatzen zuen formulatik abiatuta, zeina linealki gutxitzen zihoan denborarekin.

1956an, segundoa, berriro definitu zen garai hartako urte batekin eta garai jakin baterako hartutako «urte» kontzeptuari lotuta (Lurrak Eguzkiaren inguruan egiten duen itzuliaren denbora), izan ere, garai hartarako jakina zen Lurrak bere ardatzaren inguruan egiten zuen errotazioa ezingo zela oinarri fidagarri gisa erabili; bada, errotazio hori moteldu egiten denez, jauzi irregularrak ere jasan ditzake. Hala segundoa definitu zen:

«

Urte tropikalaren frakzioa 1⁄31.556.925.9747, 1900eko urtarrilaren 0an, efemeridearen 12 ordutan Definizio hori nazioarteko unitate sistema delakoaren zati gisa onartu zen 1960an

»

Definizio hori XI. Pisu eta neurrien konferentzia orokorrak (CMPP) onartu zuen 1960an; konferentzia berean, nazioarteko unitate sistema (SI) onartu zen bere osotasunean.

Urte tropikala 1960ko definizioan ez zen neurtu, baina batez besteko urte tropikal bat deskribatzen duen formula bat erabiliz kalkulatu zen, zeina linealki handitzen baita denborarekin. Hori Nazioarteko Astronomia Elkarteak 1952an hartutako efemerideen denbora-eskalari zegokion.​ Definizio horrek lerrokatu zituen zeruko gorputzen antolamendu behatua eta haien mugimenduen «Newtonen teoria»rekin. Praktikan, XX. mende osoan, Newcomb-en taulak (1900etik 1983ra) eta Ernest William Brown-en taulak (1923tik 1983ra) erabili ziren.

Segundo atomikoa

Denbora kronometratzeko, hobea da atomo kitzikatu baten bibrazio natural eta zehatza neurtzea. Beraz, atomoaren definizioa perturbatu gabeko zesio-133 atomoaren oinarrizko egoeraren maila hipermehe bien 9192631770 trantsizioa egiteko behar den denboratzat (0 K tenperaturan) ezagutu da 1967tik aurrera. Erloju atomikoek maiztasun hori erabiltzen dute segundoak neurtzeko; izan ere, mota horretako erradiazioa naturan aurki daitekeen fenomeno egonkorrenetarikoa da. Oraingo erloju atomikoek segundo bateko akatsa edukiko dute ehun milioi urte igarotzean.

Pisu eta Neurrien Nazioarteko Batzordearen 2018ko 26. batzar orokorra

Fisikaren eta teknologiaren arloetan izandako aurrerapenak direla eta, 2011-14 bitartean izandako bileretan eta Pisu eta Neurrien Nazioarteko Batzordearen (frantsesez, Comité international des poids et mesures, CIPM) azpibatzorde baten proposamena kontuan harturik, oinarrizko zazpi unitateen definizioa zazpi konstante unibertsalen bidez ematea erabaki zen 2018ko 26. batzar orokorrean. Horren arabera, honako aldaketa hauek egitea erabaki zen, 2019ko maiatzetik aurrera indarrean jartzeko:

«Betiere oinarrizko zazpi unitateak (segundoa, metroa, kilogramoa, amperea, kelvina, mola eta kandela), bere horretan gorderik, unitate horiek birdefinitu egin dira haien balioak zazpi konstante fisiko unibertsalen bidez zehaztuz. Definizio berriek hobetu egin dute SI sistema unitateen balioa aldatu gabe».

SI sisteman zehazten diren zazpi konstante unibertsalak honako hauek dira:

• Zesio-133 atomo ez-perturbatuaren oinarrizko egoeraren trantsizio hiperfinaren frekuentzia $\Delta \nu _{\text{Cs}}={\text{9 192 631 770 Hz}}$ da,
• Argiak hutsean duen abiadura $c={\text{299 792 458 m s}}^{-1}$ da,
• Planck-en konstantearen balio numerikoa $h={\text{6,626 070 15}}\times 10^{-34}{\text{J s}}$ da,
• Oinarrizko karga elektrikoaren balioa $e={\text{1,602 176 634}}\times 10^{-19}{\text{ C}}$ da,
• Boltzmann-en konstanteak $k={\text{1,380 649}}\times 10^{-23}{\text{J K}}^{-1}$ balio du,
• Avogadroren konstantearen balioa ${\text{1 }}N_{\text{A}}={\text{6,022 140 76}}\times 10^{23}{\text{ mol}}^{-1}$ da,
• $540\times 10^{12}{\text{ Hz}}$-eko erradiazio monokromatikoaren argi-eraginkortasunaren balioa $K_{\text{cd}}={\text{683 lm W}}^{-1}$ da.

Ondorioz, zazpi oinarrizko unitateak goiko taulan adierazitako moduan daude birdefiniturik zazpi konstante unibertsal horien bitartez.

Segundoaren definizio ofizial berria

Erabaki hori kontuan harturik, segundoaren balioa aldatu gabe, honelaxe geratu da idatzita metroaren definizioa:

«Segundoa definiturik geratzen da zesio-133 atomo ez-perturbatuaren oinarrizko egoeraren trantsizio hiperfinaren $\Delta \nu _{\text{Cs}}$ maiztasuna balioa ${\text{9 192 631 770 Hz}}$-ren berdina hartuz, ${\text{1 Hz = 1 s}}^{-1}$ izanik».

Zer esanik ez, konstante unibertsala zesio-133 atomo ez-pertubatuaren oinarrizko egoeraren trantsizio hiperfinaren maiztasun edo frekuentzia $\Delta \nu _{\text{Cs}}={\text{9 192 631 770 s}}^{-1}$ da.

Gertaerak eta denbora-unitateak segundotan

Segundoko zatikiak notazio hamartarrean adierazten dira normalean: adibidez, 2,01 segundo. Segundoen multiploak minutu eta segundo gisa adierazten dira normalean, edo erloju-denboraren ordu, minutu eta segundo gisa ere ager daitezke, bi puntuz bereizita, esaterako, 11:23:24 (11 h 23 min 24 s).

Denbora (s)	Gertaera
1	Argiak, definizioz, zehazki 299792458 m bidaiatzen ditu hutsean azeleratzen ari ez den behatzaile batek neurtuz gero. Gutxi gorabehera metro bateko luzera duen pendulu baten oszilazio denbora. Gorputz batek erortzean 4,9 m egiten ditu, aire-erresistentziak ez badio eragiten. Korrikalari lasterrenek 10 m egiten dituzte. Ur sakoneko olatu batek 23 m egiten ditu. Soinuak 343 m bidaiatzen ditu airean zehar.
60	Minutu baten iraupen zehatza.
3600	Ordu baten iraupen zehatza.
86400	Sistema Internazionalean (SI), egun baten iraupen zehatza (Lurraren benetako errotazio baten iraupena aldakorra da).
604800	Aste baten iraupena (zazpi SI egun).
31536000	Urte arrunt baten iraupena (365 SI egun).

Segundoa duten beste unitateak

Segundoa beste unitate batzuen parte da, hala nola maiztasunarena (Hz), abiadurarena (m/s) edo azelerazioarena (m/s²). Gainera, becquerel unitatea (desintegrazio erradioaktiboa neurtzen duen unitatea) eta kilogramo, ampere eta kelvin oinarrizko unitateak ere segundoaren mende daude.

Nazioarteko unitate sistemako 22 unitateetatik bi baino ez dira segundoaren mendekoak: radiana eta estereorradiana. Hala ere, egunean-egunean erabiltzen diren unitate asko denbora-unitate handiagoekin adierazi ohi dira, eta ez segundoarekin: esate baterako, erlojuko ordua (h eta min), autoen abiadura (km/h), elektrizitatea (kW h), etab.

Denbora gordetzeko oinarriak

Mundu osoan kokatuta dauden erloju atomiko batzuek, adostasunez, mantentzen dute denbora, eta ordu horretara egokitzen dira. Horri, Nazioarteko Denbora Atomikoa (NDA) deitzen zaio.

Leku bakoitzeko ordua Lurraren biraketarekin ados egoteko zehazten da. Denbora neurtzeko modu estandar internazional horri Denbora Unibertsal Koordinatua (UTC) deritzo. Denbora-eskala horrek Nazioarteko Denbora Atomikoaren segundo atomiko berdinak erabiltzen ditu. Hala ere, bisurteko segundoak txertatu edo kentzen ditu Lurraren biraketa abiaduraren aldaketak zuzentzea beharrezkoa denean.

Segundoak eta segundo atomikoak berdinak dituen denbora eskalari UT1 deritzo, eta denboraren forma unibertsal bat da. UT1 Lurrak Eguzkiarekiko duen biraketaren arabera definitzen da, eta ez du inolako segundo-aldaketarik.

Segundoak barne hartzen duten beste unitate batzuk

Segundoa beste unitate batzuen parte da, hala nola hertzetan neurtutako maiztasuna (alderantzizko segundoak edo segundo⁻¹), abiadura (metro segundoko) eta azelerazioa (metro ber segundoko). Sistema metrikoaren unitatea, becquerela, desintegrazio erradioaktiboaren neurketa, alderantzizko segundotan neurtzen da. Metroa argiaren abiaduraren eta segundoaren arabera definitzen da; sistema metrikoaren oinarrizko unitateen definizioak (kilogramoa, amperea, kelvina eta kandelarena ere) segundoaren araberakoak dira. Definizioa segundoaren mende ez duen oinarrizko unitate bakarra mola da. SItik eratorritako 22 unitateetatik, bi bakarrik, radiana eta estereorradiana, ez daude segundoaren menpe. Eguneroko gauzetatik eratorritako unitate asko denbora-unitate handiagotan adierazten dira, ez segundotan, hala nola erlojuaren ordua ordu eta minututan; auto baten abiadura kilometro orduko edo milia ordukotan; elektrizitatea erabiltzeko kilowatt-ordutan, eta plater birakari baten abiadura biraketa minutukotan.

Sare optikoko erlojuak

Oraindik denbora neurtzeko modu estandarren parte ez diren arren, argi ikusgaidun espektroa duten sare optikoko erlojuak gaur egungo kronometro zehatzenak dira. Horiek 430 THz-ko maiztasuna duten estronzio-erlojuak dira; argi ikusgaiaren mailan argi sorta gorria dutenak, hain zuzen ere. Zehaztasun orokorra dute: 15 mila milioi urtean segundo bat baino gutxiago galdu edo irabaziko dute (unibertsoaren adin zenbatetsia baino handiagoa da hori).

Nazioarteko sisteman dituen multiploak

Taula honetan segundo unitatearen multiploak agertzen dira:

Segundoaren (s) multiploak Nazioarteko Sisteman

Azpimultiploak				Multiploak
Balioa	Sinboloa	Izena		Balioa	Sinboloa	Izena
10−1 s	ds	dezisegundo		101 s	das	dekasegundo
10−2 s	cs	zentisegundo		102 s	hs	hektosegundo
10−3 s	ms	milisegundo		103 s	ks	kilosegundo
10−6 s	μs	mikrosegundo		106 s	Ms	megasegundo
10−9 s	ns	nanosegundo		109 s	Gs	gigasegundo
10−12 s	ps	pikosegundo		1012 s	Ts	terasegundo
10−15 s	fs	femtosegundo		1015 s	Ps	petasegundo
10−18 s	as	attosegundo		1018 s	Es	exasegundo
10−21 s	zs	zeptosegundo		1021 s	Zs	zettasegundo
10−24 s	ys	yoktosegundo		1024 s	Ys	yottasegundo
10−27 s	rs	rontosegundo		1027 s	Rs	ronnasegundo
10−30 s	qs	quectosegundo		1030 s	Qs	quettasegundo

Ikus, gainera

• Minutu
• Ordu
• Egun
• Denbora
• Erloju

Bibliografia

• Zientzia eta Teknologiaren Hiztegi Entziklopedikoa, Elhuyar, Donostia (2009). ISBN: 978-84-92457-00-7.
• M. Ensunza, J.R. Etxebarria & J. Iturbe, Zientzia eta teknikarako euskara. Zenbait hizkuntza-baliabide (II. argitalpena), Udako Euskal Unibertsitatea (UEU), Bilbo, 2008, ISBN: 978-84-8438-164-8.
• Jose Ramon Etxebarria, Zientzia eta teknikako euskara arautzeko gomendioak, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 2011, ISBN: 978-84-457-3136-9.
• Jose Ramon Etxebarria, Komunikazioa euskaraz ingeniaritzan, Udako Euskal Unibertsitatea (UEU), Bilbo, 2014, ISBN 978-84-8438-522-6
• Time and Frequency (colección de artículos), editado por D. Jespersen y otros, traducido del inglés, Moscú, 1973.

Kanpo estekak

• Fisikako Laborategi Nazionala: Maiztasun optiko estandarizatuan harrapatuta.

• Datuak: Q11574
• Multimedia: Second / Q11574