Monologo
Iti teatro, ti monologo (Griego: μονόλογος, manipud iti μόνος mónos "maymaysa" ket λόγος lógos "panagsasao") ket diskurso nga ipaay ti maymaysa a karakter a masansan a mangyebkas iti pampanunotda iti napigsa, nupay no dadduma met direkta iti sabali a karakter wenno kadagiti agdengdengngeg. Kadawayan dagiti monologo iti amin a kita ti dramatiko a media (dagiti pabuya, pelikula, kdpy.) kasta met kadagiti saan a dramatiko a medio kas iti dandaniw. Dagiti monologo ket adu ti pagpadaanda iti sumagmamano a dadduma pay a literario a porma a pakairamanan dagiti solilokio, apostrope, ken aparte. Nupay kasta, adda dagiti paggiddiatan ti tunggal maysa kadagitoy nga alikamen.
Dagiti kapadpada a literario nga alikamen
[urnosen | urnosen ti taudan]Kapadpada dagiti monologo kadagiti dandaniw, epipania, ken dadduma pay, gapu ta ramanenda ti maymaysa a "timek" nga agsasao, nupay adda dagiti pagdumaan iti nagbaetanda. Kas pagarigan, ti solilokio ramanenna ti maysa a karakter a mangisalaysay kadagiti kapanunotanna ken rikriknana, iti bagina ken kadagiti agdengdengngeg, nga awan ti ibagbagana kadagiti dadduma a karakter. Ti monologo ket dagiti kapanunotan ti maysa a tao a naisao iti napigsa. Ti monologo ket naiduma met iti apostrope, a sadiay agsasao ti karakter wenno mannurat iti pinanunot a tao, inanimado a banag, wenno kapanunotan. Naiduma kadagitoy ti maysa nga aparte, saan laeng a gapu iti kaatiddog (ababa ti aparte), no di pay ket gapu ta saan a mangngeg ti aparte dagiti dadduma a karakter, uray iti kasasaad a rumbeng a mangngeg (kas pagarigan, dua a karakter nga agaramid iti dialogo, a mangpasardeng no mangited ti maysa kadakuada iti aparte).
Pakasaritaan
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti teatro ti taga-ugma a Gresia, ti nagtaudan ti Lumaud a drama, ti kadawyan a pagannurotan ti tallo nga aktor ket sinarunona ti pagannurotan ti dua nga aktor, a sinarunona met ti maysa a pagannurotan nga agparang maymaysa nga aktor laeng iti entablado, a kadua ti koro. Gapuna, saan a babaen ti dialogo a timmaud ti monologo kas maysa a dramatiko nga alikamen. Imbes, napasamak ti naiduma: timmaud ti dialogo manipud iti monologo.
Ti teatro ti taga-ugma a Roma ket naglaon iti adu a monologo, a kadawyan ngem ti teatro ti taga-ugma a Gresia wenno moderno a teatro. Ti maysa a kangrunaan a panggep ti monologo ket tapno maipakita ti panaglabas ti adu a tiempo (a ti panangibasa iti dayta, iti pudno a tiempo, ket makapadagsen) iti uneg ti eksena. Maawagan daytoy a kita ti monologo iti monologo a pagsilpuen. Dagiti dadduma pay a kita ti monologo a pagsilpuen iramanda dagiti monologo ti iseserrek ken ti iruruar.
Manipud iti teatro ti Renasimiento, masansan a maipamaysa dagiti monologo kadagiti karakter a mangusar iti napaut a panagsasao tapno matungpalda dagiti dramatiko a kasapulanda. Ti posmoderno a teatro, iti sabali a bangir, masansan nga awatenna dagiti perpormatibo nga aspeto ti monologo, uray pay agingga iti punto a mangkarit iti pagbeddengan iti nagbaetan ti panangiladawan iti karakter (kayatna a sawen, panagtignay) ken dagiti autobiograpiko a diskurso.
Dagiti kita
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti nauneg a monologo ramanenna ti maysa a karakter a mangikabil iti pampanunotna iti ruar tapno makita dagiti agdengdengngeg dagiti kapadasan a kaaduanna ket nauneg. Iti kasumbangirna, ti dramatiko a monologo ramanenna ti maysa a karakter a makisarsarita iti sabali a karakter. Dagiti monologo ket mabalin met a mabingbingay kadagiti aktibo ken narratibo a monologo. Iti aktibo a monologo, agus-usar ti maysa a karakter iti panagsasaona a manggun-od iti nalawag a kalat. Ti narratibo a monologo ramanenna laeng ti maysa a karakter a mangisalaysay iti maysa a pakasaritaan, ken masansan a mailasin babaen ti panagusar ti napalabas a panawen.
Dagiti audision
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti teatro, ken no dadduma iti pelikula ken telebision, kidkiddawen dagiti aktor a mangipaay kadagiti monologo kadagiti audision. Dagiti kasta a monologo ipakitada ti kabaelan ti maysa nga aktor a mangisagana iti maysa a paset ken mangiparang iti maysa nga pabuya. Ti kapaut ti kasta a panangibasa ket kadawyan a kedngan iti dua a minuto wenno basbassit pay, ken masansan a mayannurot iti sabali a kita ti monologo: komiko ken dramatiko; klasiko ken kontemporario. Para iti maysa nga audision, ti panagpili iti monologo ket masansan nga agpannuray iti obra wenno paset.