Modlitwa

Starsza kobieta z młynkiem modlitewnym; miejsce: miasto Lhasa w Tybecie

Fragment Ewangelii Mateusza zawierający Modlitwę Pańską – popularną modlitwę chrześcijańską

Modlitwa – dwuznaczne pojęcie religijne:

• forma kultu polegająca przede wszystkim na szczególnej myśli o czczonej istocie jak bóg, bogini, anioł lub święty – tą myślą może być uwielbienie, dziękczynienie lub błaganie. Modlitwa może mieć dodatkowe elementy jak mowa, gesty i specjalna postawa ciała;
• tekst utworzony w powyższym celu też bywa nazywany modlitwą.

Modlitwa w pierwszym znaczeniu może być formą medytacji. Modlitwa w drugim znaczeniu bywa formą sztuki pisarskiej, konkretniej poezji – istnieje kategoria poezji religijnej. Takie utwory literackie bywają podstawą dla innych form sztuki, np. kaligrafii, typografii, innych sztuk wizualnych oraz muzyki.

Charakterystyka modlitwy

Modlitwa wywodzi się z praktyk magicznych i początkowo miała formę zaklęcia, które według wierzeń posiadało moc oddziaływania na rzeczywistość za pomocą słów. Za skuteczny element zaklęcia-modlitwy uchodziło wymawianie imienia wzywanego bóstwa. Wraz z rozwojem religii i kultu religijnego powstały inne rodzaje modlitwy (np. dziękczynne). Współcześnie najczęściej modlitwa łączy w sobie różne cechy wezwania: prośbę, podziękowanie, hołd itd.

Często język modlitwy jest sformalizowany i zrozumiały jedynie dla znających język sakralny. Niekiedy modlitwie towarzyszą określone gesty (np. klękanie), a podczas jej odmawiania używa się przeznaczonych do tego akcesoriów (np. różaniec). W religiach plemiennych towarzyszy jej często taniec rytualny. W niektórych religiach siła modlitwy zależy od liczby powtarzalnych sformułowań (tzw. modlitwa mechaniczna, np. młynki modlitewne w lamaizmie).

Modlitwa w poszczególnych religiach

Akty modlitewne są powszechne we wszystkich religiach. Choć modlitwa może przyjmować formę indywidualnej rozmowy z istotą boską, to w wielu religiach ukształtował się pewien kanon modlitw, których treść jest ściśle określona i przekazywana w takiej formie wyznawcom.

Chrześcijaństwo

Artur Grottger, Modlitwa konfederatów barskich – obraz z 1863 roku

W chrześcijaństwie modlitwa jest rozmową z Bogiem osobowym, zwróceniem się do niego w prośbie, dziękczynieniu czy uwielbieniu. Chrześcijanie uczą się modlitwy od proroków, świętych, a przede wszystkim od Jezusa, który według Ewangelii za życia wiele razy zwracał się do Boga i przekazywał słowa modlitwy swoim uczniom. Modlitwa jest rozmową duchową, w której większość chrześcijan zwraca się również (np. w kościele rzymskokatolickim) do świętych o wstawiennictwo u Boga.

Trzy główne formy modlitwy w życiu chrześcijanina: modlitwa ustna, rozmyślanie i kontemplacja.

Hinduizm

Modlitwa w hinduizmie: om, puja, medytacja;

Islam

Modlitwa muzułmanów w kierunku Mekki

Przykład kaligrafii islamskiej – rękopis z fragmentem Koranu

Modlitwa w islamie: salat, dhikr, medytacja (halvet, muraqaba)

Judaizm

Modlitwa w judaizmie: kadisz, Amida, Szema, kidusz, Mode ani.

Bibliografia

• Zarys dziejów religii, JózefJ. Keller (red.), JózefJ. Bielawski, Warszawa: „Iskry”, 1986, ISBN 83-207-0849-4, OCLC 830217472 . Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Scott A.S.A. Davison Scott A.S.A., Petitionary Prayer, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 2 maja 2017, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-30]  (ang.). (Modlitwa błagalna)
• Prayer (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-13].