Liburna
Liburna, liburnica, liburnyjka (łac. navis Liburnae, stgr. λιβυρνίς lub λιβυρνόν) – typ lekkiego okrętu rzymskiego (lekkiej fregaty) z dwoma rzędami wioseł, o wydłużonym, wąskim kadłubie i niewielkiej wyporności.
Jego pierwowzór[1] stanowiły szybkie i zwrotne okręty Liburnów, iliryjskiego plemienia z wybrzeża dalmatyńskiego, trudniącego się piractwem. Wprowadzone do floty rzymskiej w I wieku p.n.e., okręty te po raz pierwszy licznie użyte zostały w bitwie pod Akcjum[2].
Liburny nie miały pełnego pokładu, a jedynie wąski pomost łączący kryty dziób z krytą rufą. Charakterystyczna była niewielka kabina rufowa przeznaczona dla sternika i oficerów. Zależnie od wielkości liburny, załoga składała się z 50-80 wioślarzy i 30-50 żołnierzy.
Ze względu na małe wymiary i dużą manewrowość liburny stosowano głównie jako jednostki zwiadowcze, choć źródła informują też o ich udziale w wielkich bitwach. Były używane w całym imperium rzymskim, nie tylko na morzu, ale też we flotyllach rzecznych, np. na Nilu, Renie i Dunaju.
Według źródeł historycznych o niejednolitej terminologii, liburnami nazywano każdy rzymski okręt, od birem do galer sześciorzędowych. Za czasów Oktawiana Augusta nawet okazałe liburny były uważane za jednostki niewielkie i szybkie w porównaniu z niezwrotnymi okrętami Antoniusza walczącymi pod Akcjum. Według Pliniusza miały ostry dziób stawiający możliwie najmniejszy opór falom.
W bitwie morskiej pod Akcjum przyszły cesarz rzymski Oktawian August uznał ich wyższość nad niezwrotnymi, ogromnymi okrętami wrogów, w związku z czym utworzył dwie floty, które stacjonowały w Rawennie i w Misenum. Jedna miała kontrolować wschodnią, a druga zachodnią część Morza Śródziemnego. Oktawian August przydzielił każdej z tych eskadr po kilkutysięcznym oddziale piechoty morskiej[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Indoeuropejczycy – Celtowie. T. 12. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 168. ISBN 83-7425-367-3.
- ↑ Andrzej Murawski: Akcjum 31 p.n.e.. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1986, s. 107-113.
- ↑ Rozdział pierwszy – obszar i potęga wojskowa cesarstwa za czasów Antoninów: Legiony i oddziały pomocnicze, [w:] Edward Gibbon, Zmierzch starożytnego Rzymu, Stanisław Kryński (tłum.), wydanie oryginalne 1776, pierwsze wydanie tłumaczenia 1960, wydanie użyte jako przypis 2024, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 28, ISBN 978-83-64822-61-2 (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- «Navis» w: William Smith: A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. London: John Murray, 1875.
- Rzymska flota wojenna na stronie Imperium Romanum