Lezzayer
| ⵜⴰⴳⴷⵓⴷⴰ ⵜⴰⵎⴳⴷⴰⵢⵜ ⵜⴰⵖⵔⴼⴰⵏⵜ ⵜⴰⴷⵣⴰⵢⵔⵉⵜ | |||||
|
|||||
|
| |||||
|
| |||||
| Imseɣret | Qassaman | ||||
|
| |||||
|
| |||||
| Devise (fr) | «S weɣref i weɣref» | ||||
| Ansa | |||||
| |||||
| Tamanaɣt | Lezzayer | ||||
| Imezdaɣ | |||||
| Teɣṛed | 46 164 219 (2023) | ||||
| • Tiineẓẓi n imezdaɣ | 19,38 imezdaɣen/km² | ||||
| Gentilé (fr) | Azzayri, Tazzayrit, Izzayriyen, Tizzayriyin | ||||
| Tutlayt tunṣibt |
Taɛrabt Tamaziɣt tafuṣḥit tazzayrit | ||||
| Ddin | Tineslemt | ||||
| Tarakalt | |||||
| Amur seg |
Tafriqt ugafa, civilisation islamique (fr) | ||||
| Tajumma | 2 381 741 km² | ||||
| Tezga-d ɣef yiri | Ilel agrakal | ||||
| Isek yeflalen | tahat (2 918 m) | ||||
| Point le plus bas (fr) | Ceṭṭ Melɣiɣ (−40 m) | ||||
| Tilisa yakked | |||||
| Asefk amazray | |||||
| Asnulfu |
3 Yulyu 1962 5 Yulyu 1962 | ||||
| Événement clé (fr) | |||||
| Jour férié (fr) |
Lɛid tameqqrant (10 dhou al-hijja (fr) Lɛid tameẓyant (2 chawwal (fr) fête de l'Indépendance (fr) acoura (10 mouharram (fr) lmulud (12 rabia al awal (fr) fête du jour de l'An (fr) nouvel an musulman (fr) journée internationale des travailleurs (fr) yenayer (12 yennayer) Revolution Day (en) Isra et Miraj (fr) | ||||
| Tuddsa tasertayt | |||||
| Anagraw asertay |
régime semi-présidentiel (fr) | ||||
| Exécutif (fr) |
gouvernement de l'Algérie (fr) | ||||
| Assemblée délibérante (fr) |
Parlement en Algérie (fr) | ||||
| • Aselway n Lezzayer | Ɛebdelmaǧid Tebbun (19 Duǧember 2019) | ||||
| • Aneɣlaf amezwaru n tmurt n Lezzayer |
Nadir Larbaoui (fr) | ||||
| Corps judiciaire suprême (fr) |
Cour suprême (fr) | ||||
| Tadamsa | |||||
| Produit intérieur brut nominal (fr) | 163 472 233 246 $ (2021) | ||||
| Tadrimt | dinar azzayri | ||||
| Amekzay uglim | |||||
| Izṭi akudan | |||||
| Domaine internet (fr) | .dz | ||||
| Plan de numérotation (fr) | +213 | ||||
| Numéro d'appel d'urgence (fr) |
14 (fr) | ||||
| Azamul n tmurt | DZ | ||||
| Nniḍen | |||||
|
| |||||
| Tansa n web | el-mouradia.dz… | ||||
Lezzayer (s tfinaɣ :ⴷⵣⴰⵢⵔ) azwel unṣib Tagduda Tazzayrit Tamagdayt Taɣerfant (s tfinaɣ : ⵜⴰⴳⴷⵓⴷⴰ ⵜⴰⵎⴳⴷⴰⵢⵜ ⵜⴰⵖⵔⴼⴰⵏⵜ ⵜⴰⴷⵣⴰⵢⵔⵉⵜ[1]) d tamurt tamaziɣt i d-yezgan deg Tefriqt Ugafa. Tamanaɣt ines d Lezzayer, tiɣremt ugaren tiyaḍ deg umḍan n imezdaɣ. Zgan-d deg tilisa-s seg ugafa ilel agrakal, seg ugafasammer Tunes, seg usammer Libya, seg unẓulasammer Nijir, seg unẓulamalu Mali ak d Muriṭanya, ma s tama tella tamurt n Meṛṛuk.
Lezzayer, i yesɛan tajumma n 2 381 741 km2, d tamurt tamezwarut deg temɣer deg Tefriqt ak d tmura n illel agrakal.
Lezzayer tewwi-d timunent-ines si tmurt n Fṛansa ass n 5 Yulyu 1962, mbed ṭṭraḍ icudden. Nettat d taɛeggale n Tdukli n Iɣlanen, Tadukli n Tmura n Tefriqt, d Tamdunt Taɛṛabt.
Deg tmendawt n Lezzayer yersa-d belli tamurt n Lezzayer d tamurt tineslemt, Taɛṛabt d Tamaziɣt, d annect-a i ibennun tinekkit[Awal 1] n wegdud Azzayri.
Aẓar n yisem
[ẓreg | ẓreg aɣbalu]
Isem n tmurt n Lezzayer yusa-d seg yisem n tmanaɣt-ines. Dɣa, caḍen isegziyen i fkan i yisem agi. Asegzi amezwaru yeqqared belli Lezzayer yusad seg Alger, isem aɛewwaj arumi n yisem Alguère s tkatalant. Aneggaru agi yeffɣed si teɛrabt "Ǧazayer", isem i s-yefka Buluɣin mmis n Ziri (neɣ Dziri), win i d-ixelqen tadinastit tazirit ass-nni mmi yesekka tamdint n Lezzayer deg useggas n 960 f agaluz n temdint taqdimt i yesɛan isem s trumant Icosium. Netta yefka-as isem n Lezzayer at Mezɣenna. Asegzi-niḍen yeqqared belli isem n Lezzayer yettwakksed si teɛrabt الجزائر (al-Djaza'ir), asget n جزيرة (Djazira) neɣ « tigzirt », acku Lezzayer tella am tegzirt: yar uneẓruf d yellel.
Amezruy
[ẓreg | ẓreg aɣbalu]Tislamit n Lezzayer
[ẓreg | ẓreg aɣbalu]Ass mi teɣli Ṛuma, yrnan s-deffiris iwendalen, llan Ibizanten imidusen dacu yeğa i wakken ad ilin aṭas n tigeldiwin timaziɣin timecṭaḥ g Arris daɣen, kra degsent ugin y mir-id ussan inselmen jar 665 d 708, g useggas n 665, iɛraben ẓedmen i tikkelt tamenzut f Tafrikt ugafa armi (tamazɣa) g useggas n 683 yeṭṭef Ɛuqba n nafiɛ aḥelli. Cciln azbu n tageldunt Dihya, g aseggas n 708 uɣalen imaziɣen timdefirt maca ɣelben-ten iɛraben, ihi ṭfen tamurt imaziɣen, yǧan ajjed nsen d tutlayt nsen igejdan.
Taslekt tafransit
[ẓreg | ẓreg aɣbalu]Tufad Fransa imerwasen n Bakri d Bucnaq d sebba f aken ad tekcem ar Lezzayer s usagen n Sidi Freǧ g useggas n 1830
Tagrawla n nuwember
[ẓreg | ẓreg aɣbalu]Ass n 31 tuber 1954 llan iserdasen idzayriyen sewjaden (ttheggin) i imenɣi, ggunin (arjan) ass n tatusant n irumiyen imi llan marra deg yiḍ netmaɣra, ttun iman-nsen, maca g idurar iserdasen wten (ssufɣen) tarṣaṣt tamenzut f 00:00, akka i tebda ( tekkmassa) tegrawla n ugdud i yellan ddau uḍar n temharsa (colonisation) n Fransa.
Tewwwi-d azarug -ines ass n 5 yulyu aseggas n 1962, tkecm-itt Fransa di yulyu n 1830 ass mi tella s ddaw n tecḍat n Turk taɛutumanit. Am wakken i s-yenna Ccix Muḥend u Lḥusin:
- Ikecm-ed Urumi di ṣṣif
Ad iffeɣ s ssif
Di ṣṣif
Qbel lexrif...
Tedda Lezzayer abrid yeččur s yisennanen tebda amezruy -ines g wass mi tegred tagrawla n umenzu n wember 1954 deg wedrar n Wawras, ymagred ass n tatusant lɛid (adriz) n irumiyen. refden-tt irgazen d tlawin am Ɛebban Remḍan, Ḥusin At Ḥmed, kolonel Uɛemran, Mesṭafa U Bulɛid, Muḥemmed Buḍyaf, Ḥasiba Ben Buɛli, Ferḥat Ɛebbas, Xiḍer, cadhen ismawen-nsen d ayen i d-fkan i Lezzayer.
Tarakalt
[ẓreg | ẓreg aɣbalu]Tamurt n Lezzayer d tamurt tamenzut i meqqren akk ɣef timura n tigrakalin s tajumma ines, d tamurt tis snat i meqqren g timura n umenẓaw n Tafriqt, tesɛa tamurt n Lezzayer g tama n wenẓul amur ameqqran nu unezruf ismis Sehra. deg ugafa, aṭlas atelli
Tarakalt tadeblant
[ẓreg | ẓreg aɣbalu]Tebḍa tamurt n Lezzayer ɣef 58 n twilayin, yal tawilayt tesɛa agraw aɣerfan f ixf nnes lwali. Yal tawilayt tebḍa ɣef asunen, yal asun yebḍa ɣef tɣiwanin. Tikkelt taneggarut i tetwabḍa dyes tamurt n Lezzayer tella deg useggas n 2019.

Tamendawt n Lezzayer n useggas 1963 tebḍa tamurt ɣef 48 n twilayin:
| N°= | Isem aqbayli | Isem aṛumi |
|---|---|---|
| 1 | Adrar | Adrar |
| 2 | Cclef | Chlef |
| 3 | Leɣwaṭ | Laghouat |
| 4 | Um Lebwaqi | Oum El Bouaghi |
| 5 | Tabatent | Batna |
| 6 | Bgayet | Béjaïa |
| 7 | Tibeskert | Biskra |
| 8 | Beccar | Béchar |
| 9 | Blida | Blida |
| 10 | Tubiret | Bouira |
| 11 | Tamenɣast | Tamanrasset |
| 12 | Tbesset | Tébessa |
| 13 | Tlemsan | Tlemcen |
| 14 | Tyaret | Tiaret |
| 15 | Tizi Wezzu | Tizi Ouzou |
| 16 | Lezzayer (tamanaɣt) | Alger |
| 17 | Ǧelfa | Djelfa |
| 18 | Jijel | Jijel |
| 19 | Sṭif | Sétif |
| 20 | Sɛida | Saïda |
| 21 | Skikda | Skikda |
| 22 | Sidi Belɛebbas | Sidi Bel Abbes |
| 23 | Ɛennaba | Annaba |
| 24 | Galma | Guelma |
| 25 | Qsenṭina | Constantine |
| 26 | Lemdiyyet | Médéa |
| 27 | Mestɣanem | Mostaganem |
| 28 | Tamsilet | M'sila |
| 29 | Mɛesker | Mascara |
| 30 | Wargla | Ouargla |
| 31 | Wehran | Oran |
| 32 | Lbeyyeḍ | El Beyedh |
| 33 | Illizi | Illizi |
| 34 | Burǧ Buɛririǧ | Bordj Bou Arréridj |
| 35 | Bumerdas | Boumerdès |
| 36 | Ṭṭaref | Taref |
| 37 | Tinduf | Tindouf |
| 38 | Tisemsilt | Tissemsilt |
| 39 | Lwad | El Oued |
| 40 | Tixencelt | Khenchela |
| 41 | Suq Ahṛas | Souk Ahras |
| 42 | Tipaza | Tipaza |
| 43 | Mila | Mila |
| 44 | Ɛin Defla | Aïn Défla |
| 45 | Nɛama | Nâama |
| 46 | Ɛin Timucent | Aïn Témouchent |
| 47 | Taɣerdayt | Ghardaïa |
| 48 | Ɣilizan | Rélizane |
Asegzi n wawalen
[ẓreg | ẓreg aɣbalu]- ↑ Tinekkit: Identité.
