Granfi (grustàsar)

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Granfi
un granfi blù
Dominì: Eukaryota
Rèign: Animalia
Sòtrèign: Eumetazoa
Phylum: Arthropoda
Subphylum: Crustacea
Clâsa: Malacostraca
Sòtclâsa: Eumalacostraca
Superórdin: Eucarida
Órdin: Decapoda
Sòtórdin: Pleocyemata
Infraórdin: Brachyura, Latreille (1802)

Al granfi (granchio in itagliàṅ) 'l è 'n grustàsar ch'al viṿ specialmènt in di aqui salàdi ma a gh 'n è anc ad qvéli ch'i vìv'n in di fiùm o su la tèra.

Al gh'à déś gambi, al primi dū i s ciàman chéli, òrgan fat a tanàja, méntar chi atri òt i sarvìsan par mōv'r-as, da spés girànd da na banda e minga davànti. In àqua i èṅ bòṅ ad nudàr. Al fà part d'l infra-órdan di Brachyura ch'in grèc a vōl dir “cóa curta”. A 'l dè 'd incō i s cgnósan 96 famìji in tut e sèt-mila spéci a 'l incìrca.

A s trata dna bèstia ch'al gh'à adòs un carapàś rubùst e dū chéli davànti ch'i dróar par ciapàr dal ròbi o dal magnàr e par difénd'r-as stricànd i nemìg. Soquànti spéci 'd granfi i gh'aṅ na chéla dimóndi più granda 'd cl'atra.

I màgnan alghi, pés piculèṅ, larvi, mulùsc (cuma 'l vónguli), insèt e invertebrâ cic.

Fra i granfi più famóś a 'rcurdém al granfi blù (uriginàri dal cuntinènt americàṅ ma ch'adès al s è adatâ dimóndi bèṅ a vìvar da 'l nòstri bandi), al granfi vérd (uriginàri dal còsti d'l ucéan Atlàntic in Európa e Àfrica, dimóndi rabî), al granfi gigànt dal Giapòṅ (al più grand ad tut) e i granfi di nòstar mâr cuma 'l granfi felòṅ e la granséula.

In cuśìna 'l è dimóndi bòṅ da magnàr tant che tut i an i 'n vìnan ciapâ un migliòṅ e mèś ad tunelàdi.

In astrulugìa 'l è sìmbul dal ségn dal śudìac dal Càncar.

Culegamènt estéran

(IT) La sò paśna su 'l sit dla Treccani

Àtar prugèt

Wikiquote contiene citazioni di o su Granfi (grustàsar)
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Granfi (grustàsar)