Giâm cành
_-_Palettblad_-_2023.jpg?lang=vi)
Giâm cành là phương pháp sử dụng một phần của cây để nhân giống vô tính (sinh sản không qua hạt) trong làm vườn và nông nghiệp. Một đoạn thân cây hoặc rễ của cây mẹ được đặt vào môi trường thích hợp như đất ẩm. Nếu điều kiện thuận lợi, phần cây này sẽ bắt đầu phát triển thành một cây mới độc lập với cây mẹ. Cành giâm từ thân sẽ phát triển ra rễ, trong khi cành giâm từ rễ sẽ mọc lên thân mới. Một số loài cây còn có thể được nhân giống từ mảnh lá, gọi là giâm lá, cho ra cả thân và rễ. Các mắt ghép dùng trong ghép cành cũng được gọi là cành giâm.[1]
Nhân giống cây bằng cách giâm cành là một hình thức nhân bản vô tính cổ xưa.[2][3] Phương pháp này có nhiều ưu điểm, đặc biệt là khả năng tạo ra các cây con gần như là bản sao của cây mẹ. Nếu cây mẹ có những đặc tính tốt, chúng có thể được truyền lại cho thế hệ sau. Điều này đặc biệt có lợi về mặt kinh tế, vì cho phép các nhà sản xuất nhân giống hàng loạt những cây có đặc tính mong muốn nhằm đảm bảo sự đồng nhất trong toàn bộ vụ mùa.[4]
Lợi thế tiến hóa: thực vật mọng nước
[sửa | sửa mã nguồn]Giâm cành là một phương pháp sinh sản vô tính thường được sử dụng trong nghề trồng thực vật mọng nước, còn được gọi là sinh sản sinh dưỡng. Thực vật mọng nước đã tiến hóa khả năng hình thành rễ bất định trong quá trình sinh sản nhằm tăng khả năng thích nghi trong môi trường khắc nghiệt. Chúng thường sinh trưởng ở các loại đất nông, đất đá và đất sa mạc.[5] Cây non sinh ra từ sinh sản hữu tính có tỷ lệ sống sót thấp; tuy nhiên, các chồi con từ đoạn thân hoặc lá bị tách rời trong môi trường tự nhiên lại có khả năng sinh trưởng tốt hơn.[5]
Cành giâm có lưu trữ sẵn cả nước và cacbon – những nguồn tài nguyên cần thiết cho sự định hình và phát triển của cây. Bộ phận bị tách rời của cây vẫn duy trì hoạt động sinh lý, cho phép diễn ra quá trình phân bào và hình thành cấu trúc rễ mới để hấp thu nước và chất dinh dưỡng.[5] Sinh sản vô tính ở thực vật còn mang lại lợi thế tiến hóa nhờ giúp chồi con thích nghi tốt hơn với môi trường thông qua việc duy trì ký ức biểu sinh – các kiểu hình di truyền không do thay đổi trong DNA mà do sự biến đổi histone và methyl hóa DNA.[6] Ký ức biểu sinh được truyền qua nguyên phân, vì thế khả năng phản ứng với stress[a] vẫn được duy trì ở các cây con được nhân từ đoạn thân cắt.[6]
Ví dụ về các hình thức nhân giống
[sửa | sửa mã nguồn]Các loại cây có thể nhân giống bằng cách giâm cành
[sửa | sửa mã nguồn]Các loại cây có thể nhân giống bằng cách giâm rễ
[sửa | sửa mã nguồn]
Các loại cây có thể nhân giống bằng cách giâm lá
[sửa | sửa mã nguồn]
Trong văn hóa đại chúng
[sửa | sửa mã nguồn]Nhà thơ người Mỹ Theodore Roethke đã viết về việc giâm cành và sự sinh trưởng của rễ trong các bài thơ "Cuttings" và "Cuttings (Later)" thuộc tập thơ The Lost Son: And Other Poems.[11]
Ghi chú
[sửa | sửa mã nguồn]- ^ Trong sinh lý học thực vật, "stress" được hiểu là bất kỳ điều kiện môi trường hoặc tác nhân sinh học nào gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây. Ví dụ: hạn, mặn, sâu bệnh.
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]- ^ Propagation by Cuttings, Layering and Division Diane Relf, Chuyên gia mở rộng, Làm vườn Môi trường; và Elizabeth Ball, Kỹ thuật viên hỗ trợ chương trình; Virginia Tech
- ^ McKey, Doyle; Elias, Marianne; Pujol, Benoît; Duputié, Anne (tháng 4 năm 2010). "The evolutionary ecology of clonally propagated domesticated plants". New Phytologist. 186 (2): 318–332. doi:10.1111/j.1469-8137.2010.03210.x. PMID 20202131. S2CID 11637652.
- ^ Reproduction and cloning BBC, 2014
- ^ Hussey, G. (1978). "The application of tissue culture to the vegetative propagation of plants". Science Progress (1933- ). 65 (258): 185–208. JSTOR 43420451.
- ^ a b c Gravatt (tháng 12 năm 2004). "Description of Asexual Reproduction in a Texas succulent Sedum Wright 2 (Crassulaceae)". SIDA, Contributions to Botany. 21 (2): 943–950.
- ^ a b Crisp, Peter A.; Ganguly, Diep; Eichten, Steven R.; Borevitz, Justin O.; Pogson, Barry J. (tháng 2 năm 2016). "Reconsidering plant memory: Intersections between stress recovery, RNA turnover, and epigenetics". Science Advances. 2 (2): e1501340. Bibcode:2016SciA....2E1340C. doi:10.1126/sciadv.1501340. PMC 4788475. PMID 26989783.
- ^ a b c d e "Propagating Foliage & Flowering Plants - Ornamental Production Ornamental Production". aggie-horticulture.tamu.edu. Truy cập ngày 27 tháng 3 năm 2025.
- ^ a b c d e f Bryant, Geoff (1995). Propagation Handbook: basic techniques for gardeners (bằng tiếng English). Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. tr. 70–99. ISBN 0-8117-3065-4.
{{Chú thích sách}}: Quản lý CS1: ngôn ngữ không rõ (liên kết) - ^ a b "Plant Propagation by Leaf, Cane, and Root Cuttings | NC State Extension Publications". content.ces.ncsu.edu (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 27 tháng 3 năm 2025.
- ^ Thomas, Peter (1989). Creative Propagation (bằng tiếng English) (ấn bản thứ 1). 9999 SW Wilshire Portland, Oregon: Timber Press Inc. tr. 39–154. ISBN 0-7470-3213-0.
{{Chú thích sách}}: Quản lý CS1: ngôn ngữ không rõ (liên kết) Quản lý CS1: địa điểm (liên kết) - ^ Roethke, Theodore (1948). The Lost Son: And Other Poems.