Datu bitar

Datu bitarrak bi egoera posible bakarrik har ditzaketen unitateak dira, tradizionalki 0 eta 1 gisa etiketatuak, zenbaki-sistema bitarraren eta Booleren aljebraren arabera.^[1]

Datu bitarrak eremu tekniko eta zientifiko askotan sortzen dira, eta izen desberdinak ematen zaizkio:

"Bit" (digitu bitarra) informatikan,
"Egiaren balioa" logika matematikoan eta lotutako eremuetan.
"Aldagai bitarra" estatistikan.^[2]

Oinarri matematikoak eta konbinatorioak

Egoera bakar bat har dezakeen aldagai diskretu batek zero informazioa du, eta 2 zenbakia 1 zenbakiaren hurrengo zenbaki naturala da. Horregatik, bita, bi balio posible baino ez dituen aldagaia, informazio primarioko unitate estandarra da.

N biteko bilduma batek 2ⁿ egoera izan dezake: kontsultatu zenbaki bitarra informazio gehiago eskuratzeko. Aldagai diskretuen bilduma baten egoera-kopurua aldagai kopuruaren mende dago esponentzialki, eta aldagai bakoitzaren egoera-kopuruaren potentzia-lege gisa baino ez. Hamar bitek hiru digitu hamartarrek baino egoera handiagoa dute (1024 eta 1000, hurrenez hurren). Arrazoi beragatik, 10k bit nahikoa dira 3k digitu hamartar behar dituen informazio bat (zenbaki bat edo beste edozein gauza) adierazteko; beraz, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10... egoera dituzten aldagai diskretuetan dagoen informazioa noizbait ordeztu daiteke bi, hiru edo lau aldiz bit gehiago esleituz. Beraz, beste edozein zenbaki txikiren erabilerak ez du abantailarik ematen.

Gainera, aljebra boolearrak bitak biltzeko egitura matematiko egokia eskaintzen du, aldagai proposizionalen bilduma baten semantika batekin. Aljebra boolearreko eragiketei "bit-mailako eragiketak" esaten zaie informatikan. Funtzio boolearrak ere ondo aztertzen dira teorian, eta erraz inplementatu daitezke, bai programa informatikoen bidez, bai elektronika digitaleko ate logikoen bidez. Horrek bitak erabiltzen laguntzen du datu desberdinak adierazteko, baita jatorrian bitarrak ez direnak ere.

Estatistiketan

Estatistiketan, datu bitarrak aldagai bitarrek deskribatutako datu estatistiko mota bat dira, bi balio posible bakarrik har ditzaketenak. Datu bitarrek, Bernoulliren saiakuntzen emaitzak adierazten dituzte, bi emaitza posible baino ez dituzten esperimentu estatistikoak dira. Datu kategoriko mota bat da, normalean emaitza posible kopuru mugatu bat duten esperimentuak irudikatzeko erabiltzen dena. Aldagai bitar bateko bi balioak, zenbakiz 0 eta 1 gisa kodetuta egon arren, proba bateko arrakasta-kopuruaren kontuarekin bat datoz: 1 (arrakasta) eta 0 (porrota). Oro har, eskala nominal batean daudela jotzen da, eta horrek esan nahi du kualitatiboki desberdinak diren eta zenbakiz alderatu ezin diren balioak adierazten dituztela. Ildo horretan, datu bitarrak datu kategorikoen antzekoak dira, baina ez dira zenbaketa-datuak edo beste zenbaki-datu mota batzuk. Askotan, datu bitarrak kontzeptualki kontrajarriak diren bi balioetako bat adierazteko erabiltzen dira, adibidez:

Esperimentu baten emaitza ("arrakasta" edo "porrota")
Bai/ez ("bai" edo "ez") galderaren erantzuna
Ezaugarriren bat izatea edo ez izatea ("presente dago" edo "ez dago")
Proposizio baten egia edo faltsukeria ("egiazkoa" edo "faltsua", "zuzena" edo "okerra")^[3]

Hala ere, bi balio posible baino ez dituztela suposatzen den datuetarako ere erabil daiteke, baita kontzeptualki kontrajarriak ez badira edo espazioan balio posible guztiak kontzeptualki ordezkatzen ez badituzte ere. Adibidez, datu bitarrak askotan erabiltzen dira Estatu Batuetako hauteskundeetan alderdien boto-emaileen hauteskundeak ordezkatzeko, hau da, errepublikanoak edo demokratak. Kasu honetan, ez dago bi alderdi politiko bakarrik egoteko berezko arrazoirik, eta, izatez, beste alderdi batzuk daude AEBetan. Baina hain txikiak dira, non, oro har, ez dira kontuan hartzen. Datu jarraituak (edo 2 kategoriatako datu kategorikoak) azterketa-helburuetarako aldagai bitar gisa modelatzeari dikotomizazioa (dikotomia bat sortzea) esaten zaio. Diskretizazio guztiak bezala, diskretizazio-errore bat dakar, baina errorea gorabehera zerbait baliotsua ikastea da helburua (dagokion helbururako hutsal gisa tratatuz, baina oro har hutsala denik ezin dela onartu gogoratuz).

Aldagai bitarrak zorizko aldagaiak dira, eta Bernoulliren banaketa baten arabera banatzen dira. Aldagai bitarrak diren emaitza lehenetsien erregresio-analisia, erregresio logistikoaren, erregresio probitaren edo hautapen-eredu diskretu mota erlazionatuaren bidez egiten da.

Informatikan

QR kode baten irudi bitarra, pixel bakoitzeko bit 1 irudikatzen duena, 24 biteko kolore egiazkoaren irudi tipiko baten ordez.

Ordenagailu modernoetan, datu bitarrak bitar moduan irudikatutako edozein daturi dagozkio, goragoko maila batean interpretatu edo beste modu batean bihurtu beharrean. Mailarik baxuenean, bitak gailu biegonkor batean biltegiratzen dira, flip-flop baten moduan. Datu bitar gehienek esanahi sinbolikoa badute ere, datu bitar guztiak ez dira zenbakizkoak. Datu bitar batzuk ordenagailuaren jarraibideei dagozkie, hala nola bilaketa deskodetze exekuzio zikloan zehar kontrol-unitateak deskodetutako prozesadorearen erregistroetako datuak. Ordenagailuek oso gutxitan aldatzen dituzte banakako bitak errendimendu-arrazoiengatik. Horren ordez, datuak bit kopuru finko bateko taldeetan lerrokatzen dira, normalean 1 byte (8 bit). Beraz, ordenagailuetako "datu bitarrak" byteen sekuentziak dira. Goragoko maila batean, 32 biteko sistemetarako hitz bateko taldetan (4 byte) sartzen dira datuak, eta 64 biteko sistemetarako, berriz, 2 hitzetan.^[4]

Informatika aplikatuaren eta informazioaren teknologien eremuetan, normalean datu bitarrez hitz egiten da, testuan oinarritutako datuekin alderatuta, testu gisa interpretatu ezin diren datu mota guztiei dagokienez. «Testua» eta «bitarra» bereiztea, batzuetan, fitxategi baten eduki semantikoari dagokio (adibidez, idatzizko dokumentu bat irudi digital baten aurrean). Hala ere, fitxategi bateko byte indibidualak testu gisa interpreta daitezkeen (ikus karaktereen kodifikazioa) edo interpretatu ezin diren aipatzen du. Azken esanahi hori lortu nahi denean, «formatu bitarra» eta «testu-formatua» termino espezifikoenak erabiltzen dira. Semantikoki testualak diren datuak formatu bitarrean adieraz daitezke (adibidez, konprimituta daudenean edo formatu-kode mota bat baino gehiago konbinatzen dituzten formatu jakin batzuetan, Microsoft Wordek erabiltzen duen DOC formatuan adibidez); aldiz, irudi-datuak batzuetan testu-formatuan irudikatzen dira (adibidez, X Window sisteman erabiltzen den X PixMap irudi-formatuan).^[5]

Ikus halaber

Erreferentziak

↑ (Katalanez) «Codificación de la información. Sistemas de numeración.» Plone site (kontsulta data: 2024-11-18).
↑ http://webdelprofesor.ula.ve/economia/angelz/archivos/los_bits.pdf. .
↑ (Gaztelaniaz) jecrespom. (2015-03-26). «Tipos de Datos» Aprendiendo Arduino (kontsulta data: 2024-11-18).
↑ (Gaztelaniaz) Espeso, Pablo. (2013-10-14). «De los 32 a los 64 bits: ventajas y desafíos de la transición de una arquitectura» Xataka (kontsulta data: 2024-11-18).
↑ (Gaztelaniaz) cmastr. (2023-05-09). «Datos binarios y datos de valores grandes de SQL Server - ADO.NET» learn.microsoft.com (kontsulta data: 2024-11-18).

Kanpo estekak

Datuak: Q4913888

[1] (Katalanez) «Codificación de la información. Sistemas de numeración.» Plone site (kontsulta data: 2024-11-18).

[2] http://webdelprofesor.ula.ve/economia/angelz/archivos/los_bits.pdf. .

[3] (Gaztelaniaz) jecrespom. (2015-03-26). «Tipos de Datos» Aprendiendo Arduino (kontsulta data: 2024-11-18).

[4] (Gaztelaniaz) Espeso, Pablo. (2013-10-14). «De los 32 a los 64 bits: ventajas y desafíos de la transición de una arquitectura» Xataka (kontsulta data: 2024-11-18).

[5] (Gaztelaniaz) cmastr. (2023-05-09). «Datos binarios y datos de valores grandes de SQL Server - ADO.NET» learn.microsoft.com (kontsulta data: 2024-11-18).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]